ونیر کامپوزیت دندانــــ

کامپوزیت ونیر لایه نازکی از مواد همرنگ دندان است که می تواند مشابه با رنگ و شکل دندان طبیعی شما باشد و لبخند شما را بهتر و زیباتر کند. بسیاری از مردم کامپوزیت دندان را به ونیرهای سرامیکی (لمینیت سرامیکی) ترجیح می دهند؛ دلایل مختلفی برای این کار وجود دارد،یکی از بزرگترین دلایل آن از نظر مردم قیمت است، زیرا آن‌ها نسبت به ونیرهای سرامیکی مقرون به صرفه‌تر می‌باشند.

اما نکات مهمی نیز وجود دارند که قبل از تهیه کامپوزیت ونیر باید به آن ها توجه داشت. در این مقاله قصد داریم شما را با ونیرهای کامپوزیت آشنا کنیم و در مورد سوالات و نگرانی‌های بیماران در مورد این روش درمانی، صحبت کنیم.

کامپوزیت دندان چیست؟

ونیر کامپوزیت دندان، ماده‌ای ترکیبی از رزین‌های مصنوعی، ذرات پرکننده معدنی و رنگدانه‌ها است. این ماده با استفاده از نور مخصوص پلیمریزه شده و به شکل دلخواه بر روی دندان فرم می‌گیرد. کامپوزیت‌ها در رنگ‌های مختلف و با بافت‌های متنوع تولید می‌شوند که امکان تطبیق کامل با رنگ دندان‌های طبیعی را فراهم می‌کنند.

این مواد از ترکیب دو جزء اصلی، یک ماتریس رزینی که پایه نرم و چسبنده کامپوزیت را تشکیل می‌دهد و یک پرکننده معدنی که به کامپوزیت استحکام و دوام می‌بخشد، تشکیل می‌گردند. ماتریس رزینی از مواد مختلفی مانند بیسفنول A-گلیسیدیل متاکریلات (BISGMA) و اورتان دی متاکریلات (UDMA) ساخته می‌شود.

پرکننده‌های معدنی نیز شامل مواد مختلفی مانند سیلیکا و زیرکونیا هستند. برای سفت شدن کامپوزیت، از یک ماده آغازگر مانند کامفورکینون (CQ) استفاده شده که با تابش نور آبی فعال و باعث واکنش پلیمریزاسیون و سفت شدن کامپوزیت می‌شود.

کاربرد کامپوزیت ونیر

کامپوزیت دندان به‌دلیل مزایای فراوان و کاربردهای متنوع، یکی از پرطرفدارترین روش‌های ترمیم و زیبایی دندان‌ها است.

• پر کردن دندان‌ها
• بسته شدن فاصله بین دندان‌ها
• اصلاح شکل و اندازه دندان‌ها
• پوشاندن لکه‌های روی دندان
• اصلاح طرح لبخند

معرفی انواع ونیر کامپوزیت دندان

کامپوزیت‌ها از نظر ساختار تفاوت‌هایی دارند که بر روی خواص و کارایی آن‌ها در ترمیم دندان تاثیرگذار است. این تفاوت‌ها عمدتا به اندازه، شکل و نوع پرکننده‌های معدنی موجود در کامپوزیت مربوط می‌شود.

کامپوزیت سایز ماکرو یا درشت دانه

پرکننده‌های سایز ماکرو، همان‌طور که از نامشان پیداست، ذراتی با اندازه بزرگ‌تر (۵ تا ۱۰ میکرومتر) نسبت به پرکننده‌های میکرو هستند. این ذرات معمولا از مواد معدنی مانند کوارتز، شیشه یا سرامیک ساخته می‌شوند.

به‌دلیل مقاومت مکانیکی بالا، این پرکننده‌ها برای ترمیم دندان‌های آسیاب و پیش آسیاب که تحت فشارهای جویدنی بیشتری هستند، مناسب‌تر می‌باشند. همچنین در ترمیم‌های بزرگ، از این پرکننده‌ها برای ساخت هسته اولیه استفاده می‌شود تا استحکام ترمیم افزایش یابد.

کامپوزیت سایز میکرو یا ریز دانه

پرکننده‌های میکرو از سیلیس‌های کلوئیدی با اندازه ذرات بسیار ریز (0.4 میکرومتر) تشکیل شده‌اند. این ذرات ریز، باعث افزایش سطح تماس بین پرکننده و رزین شده و در نتیجه، پیوند مکانیکی بین این دو جزء را تقویت می‌کند.

البته به‌دلیل اندازه ذرات ریز و سطح تماس زیاد بین پرکننده و رزین، مقاومت مکانیکی کامپوزیت‌های میکرو نسبت به کامپوزیت‌های حاوی پرکننده‌های ماکرو کمتر است.

به خاطر زیبایی‌شناسی بالا و پولیش‌پذیری خوب، این کامپوزیت‌ها برای ترمیم دندان‌های قدامی بسیار مناسب هستند. همچنین برای بهبود ظاهر دندان‌ها و ایجاد لبخند زیبا، از کامپوزیت‌های میکرو می‌توان استفاده کرد. این کامپوزیت‌ها برای ترمیم حفره‌های کوچک و سطحی، گزینه مناسبی هستند.

کامپوزیت دندان ترکیبی

کامپوزیت‌های دندانی ترکیبی، نسل جدیدی از مواد ترمیمی هستند که با ترکیب ویژگی‌های مثبت کامپوزیت‌های حاوی ذرات درشت و ریز، به بهبود عملکرد و زیبایی ترمیم‌های دندانی کمک می‌کنند. این کامپوزیت‌ها با داشتن طیف وسیعی از اندازه ذرات پرکننده (بین ۷۵ تا ۸۵ درصد وزن کامپوزیت)، به‌طور همزمان استحکام، دوام و ظاهری طبیعی را به ترمیم می‌بخشند.

کامپوزیت دندان ترکیبی برای ترمیم حفره‌های کوچک تا متوسط در دندان‌های قدامی و خلفی، بهبود ظاهر دندان‌های لکه‌دار، شکسته یا دارای فاصله بین دندانی و چسباندن قطعات شکسته دندان یا بستن فاصله‌های کوچک بین دندانی کاربرد دارد.

کامپوزیت دندان سایز نانو

پرکننده‌های سایز نانو، به‌عنوان یکی از جدیدترین فناوری‌ها در حوزه دندانپزشکی، به خاطر خواص منحصر به فرد، تحولی شگرف در مواد ترمیمی ایجاد کرده‌اند.

این ذرات بسیار ریز با ابعاد نانومتری، به‌طور یکنواخت در ماتریس رزین پراکنده شده و باعث بهبود چشمگیر خواص مکانیکی، زیبایی و دوام مواد کامپوزیت می‌شوند. کامپوزیت دندان سایز نانو برای ترمیم دندان‌های قدامی، دندان‌های خلفی، ساخت روکش و لمینیت کاربرد دارد.

مراحل کامپوزیت دندان

در صورتی که دندانپزشک متخصص و باتجربه ای را انتخاب کنید، کار سختی در پیش ندارید. البته ممکن است تفاوت‌های جزئی در مراحل کامپوزیت دندان داشته باشند. با این حال روند رایج برای اجرای کامپوزیت ونیر شامل موارد زیر می باشند.

مشاوره اولیه

پیش از هرگونه ترمیم، معاینه دقیق از دندان‌های بیمار انجام می‌شود تا مشکلات موجود شناسایی و هزینه کامپوزیت دندان محاسبه گردد.

در این مرحله، پوسیدگی‌ها، شکستگی‌ها یا خرابی ترمیم‌های قبلی مورد بررسی قرار می‌گیرند. همچنین، رنگ دلخواه شما برای کامپوزیت مشخص می‌شود و تعداد دندان‌هایی که نیاز به کامپوزیت دارند تعیین می‌گردند.

ایزوله کردن دندان‌ها

استفاده از رابردم (Rubber Dam) برای ایزوله کردن دندان‌ها یکی از روش کامپوزیت دندان همراه با عکس بسیار مهم است. این ابزار، دندان‌های تحت درمان را از بزاق و رطوبت دهان جدا می‌کند و باعث می‌شود که کامپوزیت به‌خوبی بچسبد. برای ایزوله کردن بهتر و مدیریت ناحیه گردنی (Cervical Seal)، از نخ‌های مخصوص برای دندان‌ها استفاده می‌شود.

آماده‌سازی دندان

در این مرحله، دندانپزشک دندان‌های شما را تمیز می‌کند و هرگونه پلاک یا جرم را برمی‌دارد. این مرحله نیاز به تخصص و دقت دارد تا بافت سالم دندان حفظ گردد و تنها بافت‌های پوسیده و معیوب برداشته شوند.

آشکارسازی لبه‌های زیرلثه‌ای

در مواردی که لبه‌های زیرلثه‌ای (Subgingival) دندان درگیر هستند، این لبه‌ها باید پس از ایزوله کردن به‌خوبی نمایان شوند تا در مراحل بعدی بتوان مهروموم دقیقی ایجاد کرد.

این مرحله برای جلوگیری از نفوذ میکروب‌ها و عفونت‌ها به ناحیه ترمیم‌شده حیاتی است.

استفاده از تکنیک اسید اچینگ انتخابی

دندانپزشک سطح دندان را کمی خشن می‌کند تا چسبندگی کامپوزیت به دندان بهتر شود. اگر نیاز باشد، از بی‌حسی موضعی استفاده می‌شود تا در طول درمان احساس درد نداشته باشید.

به‌طور معمول برای بهبود چسبندگی کامپوزیت به دندان، از تکنیک اچینگ انتخابی استفاده می‌شود. در این روش، تنها مینای دندان به مدت 30 ثانیه با اسید زبر می‌گردد.

سپس، دندان‌ها به‌مدت 60 ثانیه با آب تمیز شده تا اسید اچ از بین برود و سطح، آماده چسباندن کامپوزیت شود.

اعمال ماده باندینگ

پس از اچینگ، چندین لایه باندینگ بر روی دندان اعمال می‌شود. باندینگ به‌عنوان لایه چسبنده بین دندان و مواد کامپوزیتی عمل می‌کند. پس از اعمال، باندینگ به‌مدت 20 ثانیه با استفاده از هوا، خشک می‌شود. سپس، به‌مدت 60 ثانیه با نور دستگاه لایت کیور (Light Cure) سخت می‌گردد.

ساخت Palatal Shell

با استفاده از مواد کامپوزیتی مخصوص، یک پوسته پالتی نازک به ضخامت 0.3 تا 0.5 میلی‌متر به‌صورت دستی و با کمک نوارهای شفاف ساخته می‌شود. این مرحله کمک می‌کند تا ساختار اصلی و پشتی دندان شکل بگیرد.

ساخت دیواره‌های پروگزیمالی

برای ساخت دیواره‌های بین‌دندانی (Proximal)، از یک ماتریس فلزی بخش‌بندی شده و ماده کامپوزیتی همراه با مواد فلو (Flowable) استفاده می‌شود. این مرحله کنترل شکل بیرونی و لایه‌های داخلی را تسهیل و مراحل پرداخت و پولیش را ساده‌تر می‌کند.

پر کردن فضای پروگزیمالی و لایه‌بندی رنگ‌ها

فضاهای کوچک بین‌دندانی با استفاده از سایه دنتین پر می‌شوند. سپس دو سایه مختلف کامپوزیت دنتین مورداستفاده قرار می‌گیرند تا تطابق رنگی مناسب با دندان‌های طبیعی ایجاد شود. برای سخت شدن لایه‌ها می‌بایست به‌مدت 40 ثانیه تحت تابش نور قرار گیرند.

لایه‌گذاری نهایی

لایه نهایی با استفاده از کامپوزیت مینای دندان به‌منظور ایجاد ظاهر طبیعی‌تر اعمال می‌شود تا ظاهری مشابه با دندان‌های طبیعی به خود بگیرد.

پرداخت اولیه

پرداخت اولیه شامل اصلاح خطوط زاویه‌ای دندان با استفاده از فرزهای سوزنی الماسی ظریف است. این مرحله برای اصلاح دقیق شکل و حفظ توازن در ظاهر دندان‌ها انجام می‌شود.

اصلاح کانتور لبیال و ساخت بافت عمودی

برای ایجاد شکل طبیعی سطح لبیال، از فرزهای مخروطی بلند الماسی یا دیسک‌های پرداخت استفاده می‌شود. همچنین با استفاده از فرز کاربیدی، بافت عمودی ماکرو و شیارهای V شکل، ایجاد می‌گردند. این مراحل به‌منظور ایجاد جزئیات دقیق در آناتومی سطح دندان انجام می‌گیرند.

نرم‌کردن سطح کامپوزیت

پس از ساخت جزئیات بافت، سطح کامپوزیت با استفاده از پولیشرهای لاستیکی نرم می‌شود تا سطح صاف و یکنواختی به دست آید.

پولیش نهایی

در جلسه دوم، پولیش نهایی با استفاده از خمیرهای دیاموند 3 و 1 میکرون به‌همراه برس در سرعت‌های مختلف (1,000 و 10,000 دوردردقیقه) انجام می‌شود. این مرحله برای ایجاد درخشش نهایی و بهبود ظاهر دندان اهمیت دارد.

ایجاد براقیت بالا

در آخرین مرحله، از دیسک‌های نمدی نرم و خمیر آلومینا (Aluminum Oxide) استفاده می‌شود تا سطح دندان براق گردد. این کار ابتدا در 1,000 دور در دقیقه و سپس در 10,000 دور در دقیقه با آب فراوان انجام می‌شود.

بررسی نهایی و انتظار برای بهبود لثه

پس از اتمام تمامی مراحل، وضعیت نهایی دندان‌ها بررسی می‌شود. در این مرحله ممکن است بهبودی کامل لثه‌ها مدتی طول بکشد، اما نتیجه نهایی ترمیم و زیبایی دندان‌ها قابل‌مشاهده است.

بررسی مزایای کامپوزیت دندان

کامپوزیت دندان علاوه بر دو چندان کردن زیبایی دندان‌های شما، مزایای بسیاری دارد که در ادامه آن‌ها را بررسی خواهیم کرد:

زیبایی و سفیدی دندان‌ها

با استفاده از این روش، می‌توانید دندان‌های زرد یا لکه‌دار خود را سفید کرده و ظاهر یکدست و زیبایی به دندان‌هایتان ببخشید.

اصلاح شکل دندان‌ها

کامپوزیت می‌تواند برای اصلاح شکل دندان‌های نامنظم، شکسته یا کوتاه استفاده شود. با این روش، می‌توانید دندان‌هایی با اندازه و شکل یکسان داشته باشید.

بستن فاصله بین دندان‌ها

یکی از مزایای مهم کامپوزیت دندان، بستن فاصله بین دندان‌ها است.

پوشش لکه‌ها و تغییر رنگ دندان‌ها

کامپوزیت می‌تواند لکه‌های ناشی از مصرف مواد غذایی رنگی، سیگار و سایر عادات بد را به‌طور کامل پوشش دهد.

حفظ مینای دندان

در مقایسه با برخی روش‌های دیگر زیبایی دندان، کامپوزیت به مینای دندان آسیبی نمی‌رساند.

سرعت و سهولت انجام کار

کامپوزیت دندان در یک جلسه کوتاه قابل انجام است و نیازی به آماده‌سازی طولانی مدت دندان‌ها ندارد.

هزینه مناسب

نسبت به سایر روش‌های زیبایی دندان، کامپوزیت دندان معمولا هزینه کمتری دارد.

قابلیت ترمیم

در صورت بروز هرگونه آسیب به کامپوزیت، می‌توان آن را به راحتی ترمیم کرد.

درد کم

کامپوزیت دندان با بی‌حسی موضعی انجام می‌شود و درد بسیار کمی دارد.

طبیعی بودن ظاهر

کامپوزیت‌های دندان به گونه‌ای طراحی شده‌اند که ظاهری بسیار طبیعی داشته باشند.

بررسی معایب کامپوزیت دندان

در ادامه شما را با برخی از معایب ونیر کامپوزیت آشنا خواهیم کرد:

دوام کمتر نسبت به لمینت

یکی از معایب اصلی کامپوزیت، دوام کمتر آن نسبت به لمینت است. لمینت‌ها می‌توانند تا 10 الی 15 سال دوام داشته باشند، در حالی که عمر مفید کامپوزیت دندان معمولا بین 5 تا 10 سال است.

احتمال تغییر رنگ

کامپوزیت‌های دندان نسبت به لکه شدن حساس‌تر از دندان‌های طبیعی هستند.

حساسیت به فشار

در برخی موارد، ممکن است بعد از انجام کامپوزیت دندان، به ویژه در هنگام جویدن غذاهای سفت، احساس درد یا حساسیت داشته باشید. این حساسیت معمولا به مرور زمان برطرف می‌شود.

ساییدگی تدریجی

کامپوزیت نسبت به ساییدگی کمی حساس می‌باشد و ممکن است در اثر ساییدن دندان‌ها بر روی هم، به تدریج دچار ساییدگی شود.

نیاز به مهارت دندانپزشک

برای دستیابی به نتایج مطلوب و ظاهری طبیعی، مهارت و تجربه دندانپزشک در انجام کامپوزیت دندان بسیار مهم است. دندانپزشک باید بتواند کامپوزیت را به گونه‌ای شکل دهد و بچسباند که از نظر رنگ، شکل و اندازه با دندان‌های طبیعی همخوانی داشته باشد.

ونیرهای کامپوزیت مستقیم یا ونیرهای کامپوزیت غیر مستقیم؟

استفاده از ونیر کامپوزیت های مستقیم و یا غیر مستقیم بسته به نوع دندان میزان تخریب دندان و سلیقه دندانپزشک می باشد.معمولا برای کارهای زیبایی از ونیر کامپوزیت مستقیم  و برای بازسازی دندان های عقب از ونیرکامپوزیت های لابراتواری (غیر مستقیم) استفاده می شود.

در روش مستقیم، مینای دندان آماده می شود و سپس مواد باندینگ روی سطح دندان قرار می گیرند. در مرحله بعدی ونیر کامپوزیت مستقیما روی سطح دندان توسط دندانپزشک  فرم داده می شود و مواد کامپوزیتی توسط نور مخصوص محکم و به دندان متصل می شود.

ونیرهای کامپوزیت غیر مستقیم با توجه به شکل  دندان شما در لابراتوار طراحی می شوند. زمانی که این ونیرها آماده شدند، می توانید مجددا به دندانپزشک مراجعه کنید و ونیر کامپوزیت را روی دندان نصب کنید.

ساختار انواع کامپوزیت دندان

کامپوزیت دندان را براساس کاربرد در دندانپزشکی می‌توان به دسته‌های مختلف تقسیم کرد.

کامپوزیت‌های قدامی

کامپوزیت‌های قدامی یا ونیر کامپوزیت به‌دلیل براقیت و ماندگاری طولانی‌مدت برای بهبود ظاهر دندان‌های جلویی به‌کار می‌روند. به‌طور معمول برای اعمال این کامپوزیت‌ها نیازی به تراشیدن دندان نیست و می‌توانند تغییر رنگ، شکل یا اندازه دندان‌ها را اصلاح کنند.

کامپوزیت‌های خلفی

کامپوزیت‌های خلفی برای ترمیم دندان‌های عقبی که فشارهای بیشتری را تحمل می‌کنند استفاده می‌شوند.

کامپوزیت‌های مایع

این نوع کامپوزیت‌ها با انعطاف‌پذیری بالا و قابلیت شکل‌پذیری مناسب، برای پر کردن حفرات کوچک و ترمیم‌های ظریف کاربرد دارند. کامپوزیت‌های مایع به‌راحتی در فضاهای ریز و شکاف‌های دندانی جا می‌گیرند و ترمیم‌های با دقت بالا را ممکن می‌سازند.

کامپوزیت‌های یونیورسال

کامپوزیت‌های یونیورسال برای ترمیم دندان‌های قدامی و خلفی به کار می‌روند. این کامپوزیت‌ها دارای طیف رنگی گسترده‌ای هستند که به دندانپزشک اجازه می‌دهد تا رنگ موردنظر را با رنگ دندان‌های طبیعی بیمار هماهنگ کند.

کامپوزیت‌های سلف کیور

کامپوزیت‌های سلف کیور دارای سیستم پلیمریزاسیون دوگانه هستند و برای سخت شدن نیازی به نور ندارند.

کامپوزیت‌های ارتودنسی

کامپوزیت‌های ارتودنسی به‌طور خاص برای درمان‌های جانبی ارتودنسی مانند چسباندن براکت‌ها و باندها طراحی شده‌اند. این نوع کامپوزیت‌ها معمولاً لایت کیور هستند و قابلیت آزادسازی فلوراید برای محافظت از دندان‌ها را دارند.