عفونت ریشه دندان یکی از مشکلات شایع در دندانپزشکی است که اگر به‌موقع درمان نشود می‌تواند عوارض جدی در پی داشته باشد. این عارضه یک بیماری خاموش است که در مراحل اولیه بدون هیچ علائم آشکاری پیشرفت میکند.
با پیشرفت عفونت، باکتری‌ها به‌تدریج از طریق کانال‌های ریشه به استخوان فک نفوذ کرده و باعث ایجاد آبسه و مشکلات جدی‌تری می‌شوند. ازاین‌رو در ادامه، قصد داریم به بررسی عوامل، علائم و روشهای درمان عفونت ریشه دندان بپردازیم.
عفونت ریشه دندان چیست؟
عفونت ریشه دندان که به آن آبسه دندان نیز گفته میشود، نوعی تجمع چرک است که به‌دلیل عفونت باکتریایی در بافت‌های اطراف دندان به وجود می‌آید. عفونت ریشه دندان یا پری‌آپیکال آبسه، زمانی رخ می‌دهد که باکتری‌ها از طریق پوسیدگی دندان، ترک‌ها یا شکستگی‌ها وارد پالپ دندان شده و باعث التهاب و عفونت شوند. پالپ به‌عنوان بخش زنده دندان، در صورت عفونت به‌سرعت واکنش نشان می‌دهد.
این واکنش می‌تواند به شکل تورم، افزایش فشار داخلی دندان و مرگ سلول‌های پالپی باشد. عفونت به‌طورکلی می‌تواند بر دندان، لثه‌ها و حتی استخوان فک تأثیر بگذارد و در صورت عدم درمان به‌موقع، به عوارض جدی منجر شود. آبسه دندان در ابتدا به‌صورت یک برجستگی قرمز و متورم در لثه، شبیه به یک جوش یا دمل ظاهر می‌گردد. عفونت‌های دندانی به‌طورکلی به سه دسته زیر تقسیم می‌شوند.
- عفونت لثه‌ای (Gingival)
این نوع عفونت در لثه‌ها رخ می‌دهد و تأثیری بر دندان یا ساختارهای حمایتی آن نمی‌گذارد. آبسه‌های لثه‌ای معمولاً به‌دلیل آسیب‌های سطحی به لثه یا وجود ذرات غذا بین دندان و لثه ایجاد می‌شوند.
- عفونت پری‌آپیکال (Periapical)
این نوع آبسه در نوک ریشه دندان تشکیل میشود و ناشی از پوسیدگی عمیق یا شکستگی دندان است. هنگامی که باکتری‌ها وارد پالپ دندان می‌شوند عفونت به نوک ریشه گسترش می‌یابد و سپس به استخوان‌های اطراف نیز سرایت میکند.
- عفونت پریودنتال (Periodontal)
این نوع عفونت از استخوان‌ها و بافت‌هایی که دندان‌ها را حمایت می‌کنند شروع میشود. آبسه پریودنتال بیشتر به‌دلیل بیماری‌های لثه مانند پریودنتیت رخ می‌دهد و در میان بزرگسالان شایع‌تر است.
عفونت ریشه دندان چه علائمی دارد؟
علائم عفونت ریشه دندان بسته به‌شدت، نوع آن، میزان پیشرفت و موقعیت در دهان متفاوت است.
- درد دندان
درد ناشی از عفونت ریشه دندان به‌صورت مداوم و تپنده توصیف میشود. این درد می‌تواند خفیف یا شدید باشد و در برخی موارد به‌صورت درد تیر کشنده و ناگهانی ظاهر شود. همچنین ممکن است بیمار تنها هنگام جویدن یا واردشدن فشار به دندان احساس درد کند.
- انتشار درد به نواحی مجاور
درد ناشی از آبسه دندان به فک، گردن و یا گوش‌ها انتشار می‌یابد. این نوع درد گاهی اوقات با مشکلات دیگر مانند درد فک یا گوش اشتباه گرفته میشود.
- حساسیت دندان به دما
دندان مبتلا به عفونت به گرما و سرما بسیار حساس میشود.
- طعم تلخ در دهان
وجود چرک در آبسه می‌تواند باعث ایجاد طعم تلخ و ناخوشایند در دهان شود.
- بوی بد دهان (هالیتوزیس)
عفونت و تجمع باکتری‌ها در ناحیه آبسه باعث انتشار به بوی بد دهان میشود.
- قرمزی و تورم لثه
لثه‌های اطراف دندان عفونی ملتهب و متورم می‌شوند و رنگ آن‌ها به قرمزی گرایش پیدا میکند. در موارد شدیدتر، تورم ممکن است به حدی برسد که به نواحی اطراف مانند گونه یا لب‌ها نیز گسترش یابد.
- شل‌شدن دندان
در برخی موارد، دندان مبتلا به عفونت به‌دلیل تحلیل استخوان‌های حمایتی و بافت‌های اطراف، لق میشود.
- تشکیل زخم و خروج چرک
گاهی اوقات چرک ناشی از آبسه از طریق یک زخم باز در لثه تخلیه میشود.
- تب
تب نشان‌دهنده واکنش بدن به عفونت است.
- تورم غدد لنفاوی
غدد لنفاوی در نواحی گردن و زیر فک به‌خاطر تلاش بدن برای مقابله با عفونت متورم می‌شوند.
- احساس ناراحتی عمومی
افراد مبتلا به عفونت ریشه دندان احساس ناخوشی کلی یا خستگی می‌کنند که ناشی از تلاش بدن برای مبارزه با عفونت است.
نحوه درمان عفونت ریشه دندان
عفونت ریشه دندان یکی از مشکلات جدی دهان و دندان است که نیاز به درمان فوری و تخصصی دارد. هدف اصلی از درمان این عفونت، ازبین‌بردن عامل عفونی و جلوگیری از گسترش آن به سایر نواحی دهان و بدن است. هزینه درمان ریشه دندان می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی متغیر باشد و تحت‌تأثیر چندین عامل قرار گیرد. یکی از مهم‌ترین عوامل مؤثر بر هزینه، شدت و پیچیدگی عفونت است. در مواردی که عفونت شدید باشد، نیاز به جلسات متعدد و درمان‌های تخصصی‌تر خواهد بود که طبیعتاً هزینه بیشتری در پی خواهد داشت.
مراحل درمان عفونت ریشه دندان
روشهای مختلفی برای درمان ریشه دندان وجود دارد که هر یک بسته به‌شدت و نوع عفونت به‌طور جداگانه یا ترکیبی به‌کار گرفته می‌شوند.
- برش و تخلیه آبسه (Incision and Drainage)
یکی از روشهای اولیه و مؤثر در درمان آبسه دندان، برش و تخلیه چرک تجمع‌یافته در محل عفونت است. در این روش، دندانپزشک با ایجاد یک برش کوچک در ناحیه متورم، چرک را تخلیه میکند تا فشار و درد کاهش یابد. در برخی موارد، یک لوله لاستیکی کوچک به نام “درن” در محل برش قرار می‌گیرد تا تخلیه مداوم چرک از منطقه آسیب‌دیده ادامه یابد. این روش اگرچه می‌تواند به تسکین فوری علائم کمک کند، اما به‌تنهایی نمی‌تواند عفونت را به‌طور کامل از بین ببرد.
- درمان کانال ریشه (Root Canal Therapy)
درمان کانال ریشه یا عصب‌کشی یکی از روشهای اصلی و مؤثر برای نجات دندانی است که ریشه آن عفونی شده است. در این روش، دندانپزشک ابتدا پالپ عفونی دندان که شامل عصب‌ها و عروق خونی است، را از داخل دندان خارج میکند. سپس کانال‌های ریشه دندان بادقت تمیز و ضدعفونی می‌شوند تا هرگونه باکتری باقی‌مانده از بین برود. پس از آن، کانال‌ها با یک ماده مخصوص پر می‌شوند تا از نفوذ مجدد باکتری‌ها جلوگیری شود.
- کشیدن دندان (Tooth Extraction)
در مواردی که دندان به‌دلیل عفونت شدید به‌طور کامل آسیب‌دیده و غیرقابل‌ترمیم باشد، کشیدن دندان به‌عنوان آخرین راه‌حل مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها (Antibiotics)
آنتی‌بیوتیک‌ها یک درمان تکمیلی برای کنترل عفونت و جلوگیری از گسترش باکتری‌ها هستند. این داروها با ازبین‌بردن باکتری‌ها به کاهش التهاب و تورم کمک می‌کنند.
مراقبت‌های خانگی عفونت ریشه دندان
پس از درمان عفونت ریشه دندان مراقبت‌های خانگی مناسب نقش بسیار مهمی در بهبود سریع و جلوگیری از عوارض احتمالی دارد.
- اجتناب از خوردن غذاهای سخت
در روزهای ابتدایی پس از عصب‌کشی، از خوردن غذاهای سخت، ترد یا چسبناک خودداری کنید. دندان درمان‌شده در این دوره حساس بوده و نیاز به زمان برای بهبودی کامل دارد.
- حفظ بهداشت دهان و دندان
به‌طور منظم مسواک بزنید و نخ دندان بکشید، اما مراقب باشید که به ناحیه درمان‌شده فشار زیادی وارد نکنید.
- استفاده از کمپرس سرد برای کاهش تورم
اگر پس از درمان دچار تورم یا درد شدید، می‌توانید از کمپرس سرد استفاده کنید.
مراقبت‌های بعد از درمان عفونت ریشه دندان
- مصرف منظم آنتی‌بیوتیک‌ها: اگر دندانپزشک برای شما آنتی‌بیوتیک تجویز کرده، حتماً داروها را به‌طور کامل و طبق دستور پزشک مصرف کنید.
- پیگیری جلسات بعدی با دندانپزشک: حضور در جلسات پیگیری که دندانپزشک تعیین کرده است، برای اطمینان از بهبود کامل و ارزیابی نتایج درمان اهمیت بسیار دارد.
پیشگیری از عفونت ریشه دندان
با رعایت نکات بهداشتی و انجام برخی اقدامات پیشگیرانه، می‌توان خطر ابتلا به عفونت ریشه دندان را به میزان زیادی کاهش داد.
- حفظ بهداشت دهان و دندان
مسواک زدن دو بار در روز و استفاده از نخ دندان به‌طور منظم، کمک میکند تا پلاک‌ها و باکتری‌ها از سطح دندان‌ها و لثه‌ها پاک شوند. همچنین استفاده دهان‌شویه‌های حاوی فلوراید به تقویت مینای دندان و مقاومت آن در برابر پوسیدگی کمک میکند.
- معاینات منظم دندانپزشکی
انجام معاینات منظم دندانپزشکی (حداقل هر شش ماه یک‌بار) از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. دندانپزشک می‌تواند پوسیدگی‌ها و مشکلات دندانی را در مراحل اولیه، قبل از آنکه به عفونت ریشه تبدیل شوند، شناسایی و درمان کند.
- رعایت رژیم غذایی مناسب
مصرف غذاهای حاوی قند و نشاسته به میزان زیاد می‌تواند منجر به افزایش تولید اسید در دهان و در نتیجه پوسیدگی دندان‌ها شود. کاهش مصرف این نوع غذاها و افزایش مصرف میوه‌ها، سبزیجات و مواد غذایی غنی از کلسیم و ویتامین D می‌تواند به سلامت دندان‌ها کمک کند.
- درمان سریع پوسیدگی و مشکلات دندانی
در صورت مشاهده هرگونه علائم پوسیدگی یا آسیب به دندان، مانند درد، حساسیت به سرما و گرما، یا تغییر رنگ دندان، باید فوراً به دندانپزشک مراجعه کنید.
آیا عفونت ریشه دندان به لثه یا دیگر دندان‌ها سرایت میکند؟
چنانچه عفونت ریشه دندان به‌موقع درمان نشود، می‌تواند به بافت‌های نرم اطراف دندان، از جمله لثه‌ها، گسترش یابد. باکتری‌ها از طریق فضای اطراف ریشه دندان عفونی شده به دیگر دندان‌ها منتقل می‌شوند و باعث بروز عفونت‌های جدید و آبسه‌های متعدد در دهان می‌گردند. در موارد شدیدتر، عفونت ریشه دندان به نواحی دیگر بدن نیز سرایت میکند.
باکتری‌ها ممکن است از طریق جریان خون به سایر نقاط بدن منتقل شوند. این شرایط باعث ایجاد عفونت‌های سیستمیک مانند سلولیت، عفونت‌های تنفسی و در موارد نادر، عفونت‌های تهدیدکننده مانند سپسیس میشود.
سخن پایانی
عفونت ریشه دندان یکی از مسائل پیچیده و مهم در حوزه دندانپزشکی است که نیاز به توجه و درمان فوری دارد. این نوع عفونت که در ابتدا به‌صورت خاموش و بدون علائم آشکار پیشرفت میکند، در صورت عدم درمان به‌موقع می‌تواند به مشکلات جدی‌تری منجر شود.
باکتری‌های مسئول عفونت ریشه دندان، علاوه بر آسیب به خود دندان و بافت‌های اطراف، به سایر دندان‌ها، لثه‌ها و حتی نواحی دیگر بدن سرایت می‌کنند و مشکلاتی مانند عفونت‌های سیستمیک و عوارض جدی‌تر را به‌دنبال دارند.
درک علائم و نشانه‌های عفونت ریشه دندان، انتخاب روشهای درمانی مناسب و انجام مراقبت‌های خانگی و پیشگیرانه صحیح، کلیدهای اصلی برای مقابله با این مشکل و حفظ سلامت دهان و دندان هستند.
ازاین‌رو، مراجعه به دندانپزشک در مراحل اولیه، پیگیری درمان‌ها و رعایت بهداشت دهان و دندان می‌تواند به‌طور مؤثری از گسترش عفونت و بروز عوارض جدی‌تر جلوگیری کند.
سوالات متداول
عفونت ریشه دندان چگونه تشخیص داده میشود؟
دندانپزشک از روشهای مختلفی مانند عکسبرداری دندان، سیتیاسکن، تستهای حرارتی و فشار برای تشخیص عفونت استفاده میکند.
درمان کانال ریشه یا عصب‌کشی چیست و چگونه انجام میشود؟
درمان کانال ریشه شامل برداشتن پالپ عفونی دندان، تمیز کردن و ضد عفونی کردن کانال‌ها و پر کردن آن‌ها با مواد خاص است.
چه زمانی باید به دندانپزشک مراجعه کرد؟
اگر علائم عفونت ریشه دندان مانند درد شدید، تورم، یا بوی بد دهان را تجربه می‌کنید، باید به‌سرعت به دندانپزشک مراجعه کنید.
