دندان عقل یا Wisdom tooth که با نامهای دندان آسیای سوم یا سومین دندان مولار (M3) نیز شناخته میشود، مجموعهای از چهار دندان در انتهای هر دو قوس فک بالا و پایین است. این دندانها، آخرین دندانهایی هستند که در سنین 17 تا 25 سالگی رشد میکنند. رویش این دندانها همراه با درد و ناراحتی است.
به دلیل کمبود فضای کافی در فک، دندانهای عقل اغلب به طور نهفته یا نیمه نهفته باقی میمانند و در تلاش برای خروج از لثه، درد، التهاب و عفونت را به همراه دارند. درد دندان عقل میتواند طیف وسیعی از خفیف تا شدید را شامل شود و با علائم دیگری مانند تورم لثه، قرمزی، مشکل در جویدن، بوی بد دهان، گوشدرد و تب همراه باشد.
علل ایجاد درد دندان عقل چیست؟
هنگامی که دندان عقل درحال رشد است، میتواند به استخوان یا دندانهای دیگر فشار وارد کند و باعث درد، التهاب و تورم در لثه، دندان و فک شود. این درد به طور معمول بهصورت یک درد مبهم و مداوم در پشت دهان احساس میشود و ممکن است با پیشرفت مراحل رشد، بهتدریج تشدید یابد. فشار ناشی از رشد دندان عقل علائم زیر را دارد.
- درد تیر کشنده در فک، گوش و یا شقیقه
- تورم و قرمزی لثه
- دشواری در جویدن
- خشکی دهان
- بدبویی دهان (هالیتوزیس)
عفونت
دندانهای عقل نهفته یا نیمه نهفته که به طور کامل از لثه خارج نشدهاند، بیشتر در معرض عفونت هستند. به دلیل دشواری تمیز کردن این دندانها، باکتریها و بقایای غذا بهراحتی میتوانند در اطراف آنها جمع شده و منجر به عفونت شوند. عفونت دندان عقل (که به آن پری کرونیت میگویند) علائم زیر را به دنبال دارد.
- احساس درد شدید، ضرباندار و مداوم در دندان، لثه و فک
- تورم و قرمزی لثه
- آبسه و چرک
- طعم ناخوشایند در دهان
- تب و لرز
- دشواری در بلعیدن
- متورمشدن غدد لنفاوی در گردن
فشار بر روی عصب
در برخی موارد، دندانهای عقل میتوانند به عصبهای اطراف فک، گوش و چشم فشار وارد کنند. این فشار باعث بروز درد در این نواحی میشود. درد ناشی از فشار عصب معمولاً بهصورت تیرکشیدن یا سوزنسوزنشدن است و با علائم زیر همراه خواهد بود.
- سردرد
- سرگیجه
- گوشدرد
- اختلال در حس چشایی
علاوه بر موارد ذکر شده، برخی از عوامل دیگر نیز میتوانند در درد دندان عقل نقش داشته باشند.
- پوسیدگی دندان: دندان عقل مانند سایر دندانها در معرض پوسیدگی قرار دارد. پوسیدگی میتواند باعث درد، حساسیت و سایر مشکلات شود.
- کیست یا تومور: در موارد نادر، کیست یا تومور در اطراف دندان عقل ایجاد میشود که با درد و تورم همراه است.
- دندان نهفته: دندان عقل نهفته که به طور کامل در زیر لثه باقیمانده است، باعث درد و مشکلات دندانی دیگر میشود.
علائم درد دندان عقل
درد دندان عقل، اولین نشانه است. این ناراحتی به صورتهای مختلف بروز میکند.
درد مبهم و تیر کشنده در فک: شایعترین نوع درد دندان عقل تیر کشنده است و میتواند خفیف تا بسیار شدید احساس شود.
درد ضرباندار: این نوع درد دندان عقل به طور معمول نشاندهنده عفونت است.
درد در گوش: دندانهای عقل به ریشههای عصبی که به گوش میرسند نزدیک هستند؛ بنابراین درد دندان عقل به گوش شما نیز سرایت میکند.
احساس درد هنگام جویدن: جویدن غذا بهویژه خوراکیهای سفت همراه با درد خواهد بود.
حساسیت به دما: دندانهای عقل ممکن است به گرما و سرما حساس شوند. نوشیدن آب سرد یا چای همراه با درد شدید خواهد بود.
تورم و قرمزی لثهها: تورم و قرمزی لثهها میتواند نشانهای از عفونت باشد.
دشواری در باز کردن دهان: اگر دندان عقل به اعصاب یا عضلات دهان فشار وارد کند، ممکن است در باز کردن دهان خود با مشکل مواجه شوید.
بوی بددهان: باکتریها در اطراف دندانهای نهفته یا نیمه نهفته تجمع کرده و باعث بوی بددهان میشوند.
طعم ناخوشایند در دهان: به دلیل عفونت یا تجمع مواد غذایی در اطراف دندان عقل، به طور مداوم طعم ناخوشایندی در دهان خود احساس خواهید کرد.
چنانچه هر یک از علائم درد دندان عقل را تجربه میکنید، مهم است که دراسرعوقت برای معاینه به دندانپزشک مراجعه نمایید. دندانپزشک با استفاده از اشعه ایکس موقعیت دندانهای عقل شما را بررسی و هر گونه مشکل احتمالی را ارزیابی میکند. درمان درد دندان عقل به علت درد بستگی دارد. در برخی موارد، ممکن است درمانهای خانگی مانند مسکن، کمپرس سرد و شستشوی دهان با آبنمک کافی باشد.
بااینحال، اگر درد شدید یا ناشی از عفونت باشد، نیاز به مصرف آنتیبیوتیک یا جراحی برای کشیدن دندان عقل خواهید داشت. جراحی دندان عقل یک روش رایج است که در مطب دندانپزشک انجام میشود. در طول عمل، دندانپزشک از بیحسی موضعی یا بیهوشی عمومی برای بیحس کردن ناحیه استفاده میکند و سپس دندان عقل را از استخوان فک خارج مینماید.
درد دندان عقل به کجا میزند؟
رشد دندان عقل میتواند با درد، التهاب و ناراحتی همراه باشد، بهخصوص اگر فضای کافی در دهان برای رویش کامل آنها وجود نداشته باشد. این وضعیت به عنوان درد دندان عقل شناخته میشود.
- فک: درد دندان عقل به طور معمول در ناحیه فک، در جایی که دندان درحالرشد است، احساس میشود. این درد میتواند تیر کشنده، ضرباندار یا مداوم باشد.
- لثه: رشد دندان عقل باعث التهاب و تورم لثه همراه با درد و حساسیت میشود.
- گوش: درد دندان عقل در بیشتر مواقع به گوش سرایت میکند. سرایت درد دندان عقل به گوش به دلیل اشتراک عصبهای آن ناحیه با گوش است.
- سر: در برخی موارد، درد دندان عقل میتواند موجب سردرد، بهخصوص در نواحی شقیقه یا گیجگاه، شود. علاوه بر درد، سایر عوارض مرتبط با دندان عقل نهفته یا درحالرشد موارد زیر را شامل میشود.
- عفونت: رشد نهفته دندان عقل باعث عفونت لثه یا بافت اطراف دندان میشود. این عفونت با درد، قرمزی، تورم و چرک همراه است.
- مشکلات دندانی: دندانهای عقل نهفته میتوانند به دندانهای مجاور فشار وارد کرده و باعث نامرتبی دندانها شوند. همچنین به ریشه دندانهای مجاور آسیب میرساند.
- مشکلات سینوس: در برخی موارد، دندان عقل نهفته بر سینوسها تأثیر میگذارد و باعث درد، احتقان و مشکلات تنفسی میشوند.
درد دندان عقل چند روز طول میکشد؟
درد دندان عقل میتواند از چند روز تا چند هفته طول بکشد و در برخی موارد حتی ممکن است به یک درد مزمن تبدیل شود. در ابتدا، درد به صورت خفیف و مبهم در ناحیه لثه یا فک احساس میشود. این درد با علائمی مانند تورم، قرمزی لثه و مشکل در جویدن همراه است. با ادامه رشد دندان عقل، درد بهتدریج شدیدتر میشود. این درد تیر کشنده، ضرباندار یا مداوم است و به گوش، سروگردن نیز سرایت میکند.
درصورتیکه دندان عقل نهفته یا نیمه نهفته باشد، احتمال عفونت لثه و دندان افزایش مییابد. عفونت باعث درد شدید، تب، لرز و تورم غدد لنفاوی میشود. عوامل زیر بر مدتزمان درد دندان تأثیرگذار هستند.
موقعیت دندان عقل
- نهفته: درد دندان عقل نهفته معمولاً شدیدتر و طولانیتر است.
- نیمه نهفته: درد در این حالت خفیفتر است و بهسرعت فروکش میکند.
- رویش یافته: در این حالت، درد معمولاً خفیف و کوتاهمدت است.
- سن: افراد جوانتر معمولاً درد کمتری را تجربه میکنند.
- سلامت عمومی: افراد با سیستم ایمنی ضعیف درد و التهاب بیشتری خواهند داشت.
مسکن برای درد دندان عقل
مسکن ایبوپروفن یک داروی غیراستروئیدی (NSAID) و ضدالتهاب است. NSAIDها با مسدودکردن پروستاگلاندینها، موادی که در بدن باعث التهاب و درد میشوند، درد دندان عقل را تسکین میدهند.
- ایبوپروفن را طبق دستورالعملهای روی بسته یا توصیههای پزشک مصرف کنید.
- دوز معمول برای بزرگسالان 200 تا 400 میلی گرم هر 4 تا 6 ساعت است.
- از مصرف بیش از حد ایبوپروفن خودداری کنید، زیرا میتواند منجر به عوارض جانبی جدی شود.
درد بعد از کشیدن دندان عقل چقدر طول میکشد؟
درد و تورم ناشی از کشیدن دندان عقل، بسته به نوع عمل جراحی و فرایند طبیعی ترمیم بدن، حدود 3 تا 7 روز طول میکشد. درد در چند روز اول شدیدتر خواهد بود و بهتدریج در طول یک هفته کاهش مییابد.
- داروهای مسکن تجویز شده توسط دندانپزشک خود را طبق دستور مصرف کنید. این داروها به تسکین درد و التهاب دندان کمک میکنند.
- تا بهبودی کامل میتوانید از کمپرس سرد برای کاهش درد و تورم استفاده کنید. یک بسته یخ یا کمپرس سرد را به مدت 20 دقیقه در هر بار و با فاصله 20 دقیقه در ناحیه آسیب دیده قرار دهید.
- دهان خود را با آبنمک گرم شستشو کنید. این کار به تمیز نگهداشتن محل جراحی و کاهش خطر عفونت کمک میکند.
- از غذاهای نرم و مایعات استفاده کنید. از خوردن غذاهای سفت یا تند که میتواند دهان شما را تحریک کند، خودداری نمایید.
- از فعالیتهای شدید بدنی تا زمان بهبودی کامل خودداری کنید.
آیا عفونت دندان عقل به گوش میزند؟
عفونت دندان عقل میتواند به گوشدرد و سایر مشکلات در ناحیه سروگردن منجر شود. دلیل این امر آن است که دندانهای عقل در انتهای دهان، نزدیک به گوش و سایر اعصاب و ساختارهای مهم قرار دارند. هنگامی که دندان عقل دچار عفونت میشود، التهاب و درد به بافتهای اطراف سرایت میکند و به گوش، فک، گلو و حتی غدد لنفاوی زیر فک میرسد. علائم عفونت دندان عقل که به گوش سرایت میکند، به شرح زیر هستند.
- گوشدرد: این شایعترین علامت است و میتواند خفیف و بسیار شدید باشد. احساس درد در گوش بهصورت تیرکشیدن، سوزن سوزن شدن یا ضربان خواهد بود.
- تورم: اطراف و یا داخل مجرای گوش متورم میشود.
- ترشحات گوش: ممکن است از گوش عفونی چرک یا مایع شفاف خارج شود.
- مشکل در شنوایی: عفونت و تورم شدید باعث کاهش شنوایی موقت میشود.
- سرگیجه: بروز سرگیجه و عدم تعادل در برخی افراد شایع است.
برای درد دندان عقل چه کاری انجام دهیم؟
درمان درد دندان عقل به علت آن بستگی دارد. در برخی موارد، میشود با درمانهای خانگی ساده مانند مصرف مسکن، کمپرس سرد و دهانشویههای نمکی این درد را کاهش داد. بااینحال، در موارد حاد، درمانهای دندانپزشکی مانند کشیدن دندان یا جراحی ضروری خواهد بود. اقدامات خانگی برای تسکین درد دندان عقل به شرح زیر هستند.
- مسکنها: داروهایی مانند ایبوپروفن (Advil، Motrin) یا استامینوفن (Tylenol) میتوانند به تسکین درد و التهاب کمک کنند.
- کمپرس سرد: یک کمپرس سرد را به مدت 20 دقیقه در هر بار و چند مرتبه در روز، بر روی ناحیه دردناک قرار دهید.
- دهانشویههای نمکی: با آبنمک گرم (1/2 قاشق چای خوری نمک در 1 فنجان آب گرم) دهان خود را بشویید تا التهاب و عفونت آن کاهش یابد.
- مسواکزدن و نخ دندان کشیدن: به طور منظم مسواک بزنید و نخ دندان بکشید تا دهان خود را تمیز نگه دارید و از تجمع باکتریها که میتوانند باعث عفونت شوند جلوگیری کنید.
- غذاهای نرم: غذاهای نرم و مایعات بخورید و از خوردن غذاهای سفت، تند یا اسیدی که دهان شما را تحریک میکنند، خودداری نمایید.
بهترین راه برای جلوگیری از درد دندان عقل، معاینات منظم دندانپزشکی است. دندانپزشک میتواند از طریق عکسبرداری با اشعه ایکس، رشد دندانهای عقل را بررسی و در صورت نیاز به شما توصیه کند که آنها را بکشید.
چرا باید از دندان عقل بهدرستی مراقبت کرد؟
دندان عقل بخش طبیعی از دهان است، اما به دلایل مختلف، مراقبت از آنها اهمیت ویژهای دارد.
- موقعیت نامناسب: دندان عقل اغلب در زاویه نامناسبی رشد میکند و بهجای اینکه به طور مستقیم از لثه خارج شود، در داخل لثه یا نهفته باقی میماند. این امر میتواند منجر به مشکلات مختلفی مانند درد، عفونت، آسیب به دندانهای مجاور و حتی کیست شود.
- کمبود فضا: فک انسان در طول تکامل بهمرور کوچکتر شده است، به همین دلیل فضای کافی برای رشد کامل دندانهای عقل وجود ندارد. این تراکم فشار زیادی به دندانها و لثهها وارد میکند و منجر به مشکلات ارتودنسی، درد و سایر مسائل میشود.
- پوسیدگی زودتر: دندان عقل به دلیل موقعیت نامناسب و دسترسی دشوار برای تمیزکردن، بیشتر در معرض پوسیدگی و بیماریهای لثه قرار دارد. باقیمانده غذا بهراحتی در اطراف آنها جمع شده و باعث ایجاد حفره و عفونت میشود.
- مشکلات دیگر: در برخی موارد، رشد دندانهای عقل بر عصبها و رگهای خونی تأثیر میگذارد و باعث بیحسی، درد و سایر مشکلات میشود. همچنین ممکن است باعث ایجاد کیست یا تومور در فک شود.
حتی اگر دندانهای عقل به طور کامل و در موقعیت مناسب رشد کنند، به دلیل دسترسی دشوار برای تمیزکردن و کمبود فضا، به مراقبت بیشتری نسبت به سایر دندانها نیاز دارند. به همین خاطر، مراجعه منظم به دندانپزشک برای معاینه و جرمگیری دندانهای عقل از اهمیت بالایی برخوردار است. در صورت مشاهده هرگونه علائم مشکل مانند درد، تورم، قرمزی یا خونریزی، باید بهسرعت به دندانپزشک مراجعه کنید. در بیشتر مواقع دندانپزشک کشیدن دندان عقل را توصیه میکند؛ اما در برخی موارد، با وجود پوسیدگی یا عفونت، میتوان با انجام درمان ریشه دندان (عصبکشی) از کشیدن آن جلوگیری کرد و هزینه کشیدن دندان عقل نیز پرداخت نمیشود.
جمعبندی
دندان عقل، در انتهای قوسهای فک بالا و پایین رشد میکند. باوجوداینکه دندان عقل بخش طبیعی از دهان انسان است، به دلایل مختلف، مراقبت از آن اهمیت ویژهای دارد و در بسیاری از موارد، کشیدن آن توسط دندانپزشک توصیه میشود. درد دندان عقل، شایعترین نشانه معیوبشدن این دندان است. عدم توجه به درد دندان عقل میتواند به عفونت و مشکلات حادتر منجر شود. ازاینرو مراجعه به دندانپزشک و درمان آن حائز اهمیت است.
سؤالات متداول
برای درمان درد دندان عقل چه کار کنیم؟
درمان درد دندان عقل به علت آن بستگی دارد. در برخی موارد با درمانهای خانگی ساده مانند مصرف مسکن، کمپرس سرد و دهانشویههای نمکی این درد را کاهش داد. بااینحال، در موارد حاد، درمانهای دندانپزشکی مانند کشیدن دندان یا جراحی ضروری خواهد بود.
آیا عفونت دندان عقل به دیگر بخشهای بدن سرایت میکند؟
بله عفونت دندان عقل در صورت عدم درمان مناسب، میتواند به بخشهای دیگر بدن مانند گوش، عمق بافت اطراف دندان یا آبسه، استخوان فک یا استئومیلیت، غدد لنفاوی و… سرایت کند.