عصب کشی دندان یک از درمان‌های رایج در دندانپزشکی است که با هدف نجات دندان عفونی و آسیب‌دیده انجام می‌گیرد. عصب کشی دندان با اینکه درمانی مؤثر است، چنانچه به‌صورت نادرست انجام گیرد می‌تواند مشکلات و عوارض جدی در پی داشته باشد.
بر اثر عصب کشی نادرست دندان عفونی، بیمار ممکن است مکرراً عفونت دندان و دردهای طاقت‌فرسا را تجربه کند و در موارد شدیدتر به آسیب‌های دائمی دندان و گسترش عفونت به سایر بخش‌های بدن دچار شود. به‌همین دلیل برای اجتناب از خطرات و عوارض عصب کشی نادرست دندان، این درمان باید تحت نظر یک دندانپزشک متخصص و مجرب انجام گیرد.
عوارض عصب کشی دندان چیست؟
عصبکشی یا درمان ریشه دندان، شامل حذف عصب و پالپ عفونی و سپس پر کردن فضای خالی ایجاد شده به‌منظور جلوگیری از عفونت‌های مجدد است. بااین‌حال چنانچه دندان برای درمان آماده نباشد یا هر یک از مراحل عصب کشی دندان به‌درستی انجام نگیرند، احتمال بروز مشکلات جدی‌تر وجود دارد. برخی از عوارض ناشی از عصب کشی نادرست دندان شامل موارد زیر هستند.
حذف ناقص بافت عفونی
موفقیت عصب کشی دندان عفونی وابسته به حذف کامل بافت آلوده است. اگر دندانپزشک قادر نباشد بافت‌های آلوده و باکتری‌ها را به‌طور کامل پاکسازی کند، عفونت باقی‌مانده باعث شده که دندان مجدداً چرکین و حتی آبسه کند. در چنین شرایطی درد به‌جای کاهش شدت یافته و نیاز به درمان دوباره خواهد بود.
از قلم افتادن یکی از کانال‌های دندان
برخی از دندانها ساختار پیچیده‌تری داشته و دارای کانال‌های فرعی می‌باشند. چنانچه به‌هنگام عصبکشی یکی از کانال‌ها نادیده گرفته شود، به محلی مناسب برای رشد و تکثیر مجدد باکتری‌ها تبدیل خواهد شد.
مهر و موم نامناسب کانال ریشه
در فرایند عصبکشی، پس از تمیز کردن و ضدعفونی کانال ریشه، لازم است که فضای خالی ایجاد شده با مواد مخصوص پر شود. اگر این کار به‌درستی انجام نگیرد و کانال‌ها دندان به‌طور کامل مهر و موم نشوند، باکتری‌ها به درون دندان راه یافته و ایجاد عفونت می‌کنند. همچنین استفاده از مواد پرکننده بی‌کیفیت می‌تواند این مشکل را تشدید کند.
شکستگی یا ترک دندان درمان‌شده
دندانهای عصبکشی شده مقاومت و استحکام کمتری نسبت به دندانهای طبیعی دارند. درصورتی‌که پس از درمان ضربه یا فشاری به دندان وارد گردد ممکن است ترک خورده یا حتی متلاشی شود. ازاین‌رو باید با روکش یا اقدامات تکمیلی دیگر، ساختار آن‌ها را تقویت نمود.
تاخیر در قرار دادن پرکردگی دائمی
پس از عصبکشی، دندانپزشک یک پانسمان موقت بر روی دندان قرار می‌دهد. این پانسمان موقت باید در اسرع وقت با یک پرکردگی دائمی و روکش جایگزین گردد تا از آسیب دیدن مواد پرکردنی داخلی دندان جلوگیری شود.
عوارض کوتاه مدت عصب کشی
عصب کشی دندان مانند هر نوع فرایند پزشکی، عوارضی دارد. البته این عوارض موقتی بوده و در زمان کوتاهی برطرف می‌شوند. اگرچه عصب کشی نادرست دندان می‌تواند به بروز مشکلات جدی‌تری منجر شود که به توجه فوری نیاز دارند.
عوارض کوتاه مدتی که خود به خود برطرف می‌شوند
پس از انجام عصب کشی دندان، به‌دلیل التهاب و تغییرات به‌وجود آمده در دندان و بافت‌های اطراف آن علائم موقتی بروز می‌کنند که واکنش طبیعی بدن هستند.
- درد یا حساسیت خفیف: بعد از عصبکشی، با از بین رفتن اثر داروی بی‌حسی، در ناحیه تحت درمان احساس درد و حساسیت خواهید کرد. این ناراحتی، از التهاب طبیعی بافت‌های اطراف دندان نشات می‌گیرد و با داروهای مسکن تجویز شده از سوی دندانپزشک قابل کنترل بوده و در عرض چند روز کاملا برطرف خواهد شد.
- تورم خفیف: عصب کشی دندان یک مداخله پزشکی است که بدن به‌صورت طبیعی به آن واکنش نشان می‌دهد. در نتیجه پس از درمان، بروز تورم در ناحیه دندان عصبکشی شده، یک عارضه متداول است. میزان تورم طی 24 تا 48 ساعت پس از عصبکشی به اوج رسیده و سپس به‌تدریج کاهش خواهد یافت.
- بی‌حسی موقت: به‌دلیل اثرات بی‌حسی موضعی، ناحیه درمان تا چند ساعت پس از درمان کمی بی‌حس باقی خواهد ماند. چنانچه بی‌حسی طولانی مدت شود احتمال دارد به اعصاب آسیب رسیده باشد.
عوارض کوتاه مدتی که نیاز به مراقبت فوری دارند
اگرچه بسیاری از عوارض پس از عصب کشی دندان طبیعی هستند و به‌مرور بهبود می‌یابند، اما برخی علائم ممکن است نشان‌دهنده مشکلات جدی‌تر بر اثر عصب کشی نادرست دندان باشند. در صورت بروز چنین عوارضی، باید فوراً به دندانپزشک مراجعه کنید تا از بروز مشکلات جدی‌تر جلوگیری شود.
- درد شدید و مداوم
درصورتی‌که احساس درد به‌مرور کاهش نیابد و داروهای مسکن کارساز نباشند به احتمال زیاد عفونت به‌طور کامل برطرف نشده و مجدداً عود کرده است. در این شرایط درد شدیدتر شده و حتی منجر به آبسه میشود.
- تورم شدید و ترشح چرک
همانطور که پیش‌تر اشاره شد وجود تورم پس از عصبکشی طبیعی است؛ اما چنانچه میزان تورم افزایش یابد یا ترشح چرک مشاهده شود، نشانه‌ای از وجود عفونت در کانال‌های ریشه دندان است. چنین علائمی می‌بایست توسط دندانپزشک مورد معاینه قرار گیرند. چرا که این وضعیت به ایجاد آبسه یا عفونت سیستمیک منجر خواهد شد.
- حساسیت شدید به فشار
اگر دندان درمان شده پس از چند روز همچنان به فشار حساس و دردناک باشد، به احتمال زیاد کانال‌های ریشه به‌خوبی مهر و موم نشده‌اند. در این حالت مواد پر کننده به‌طور کامل کانال ریشه را نبسته‌اند و احتمال ورود باکتری‌ها به درون دندان وجود دارد.
- افتادن یا شل شدن پرکردگی
پس از عصبکشی، دندان با استفاده از یک روکش موقت برای محافظت تا زمان نصب پرکردگی دائمی پوشانده میشود. این روکش موقتی بوده و برای مدت محدودی دوام می‌آورد. اگر این روکش به‌خوبی نصب نشده باشد یا بر اثر عدم مراقبت شل شود یا بیفتد، دندان در معرض باکتری‌ها قرار گرفته و احتمال عفونت مجدد آن بیشتر خواهد شد. در چنین شرایطی می‌بایست بلافاصله به دندانپزشک مراجعه نمایید تا دندان معاینه و مجددا ترمیم شود.
عوارض بلندمدت عصب کشی
برخی از عوارض عصب کشی دندان پس از گذشت ماه‌ها یا سال‌ها ظاهر می‌شوند که اگر به موقع به آن‌ها توجه نشود نیازمند درمان‌ها پیچیده‌تر یا حتی کشیدن دندان خواهد بود.
عفونت مداوم و ایجاد آبسه
یکی از عوارض جدی ناشی از عصب کشی نادرست دندان که احتمال دارد پس از مدتی بروز کند، باقی ماندن باکتری‌ها در کانال ریشه است. این باکتری‌ها هرچقدر هم ناچیز باشند با گذشت زمان تکثیر شده و ایجاد عفونت می‌کنند. در موارد شدیدتر با گسترش عفونت آبسه تشکیل میشود. برای درمان آبسه یا عفونت ثانویه نیاز به عصبکشی یا حتی جراحی دندان خواهد بود.
شکست درمان عصبکشی
عصب کشی نادرست دندان، عاقبت منجر به تجمع باکتری‌ها در کانال دندان میشود. علت اصلی این اتفاق عدم مهر و موم کامل دندان یا استفاده از مواد پرکردنی نامرغوب است. در چنین شرایطی درمان ریشه دندان می‌بایست مجددا انجام گیرد یا دندانپزشک ناچار به کشیدن دندان میشود.
تغییر رنگ دندان
دندان‌هایی که تحت درمان عصبکشی قرار گرفته‌اند، به‌دلیل اینکه بافت زنده خود را از دست داده‌اند پس از مدتی تغییر رنگ می‌دهند. در این شرایط رنگ دندان به خاکی، خاکی مایل به سبز یا حتی سیاه تغییر می‌کند. ازاین‌رو برای بازیابی زیبایی دندان می‌بایست اقداماتی مانند بلیچینگ یا روکش دندان را مد نظر قرار دهید.
آسیب‌پذیر شدن دندان
همانطور که گفته شد دندان عصبکشی شده بافت زنده خود را از دست می‌دهد و به پوسته‌ای شکننده بدل میشود. عصب کشی نادرست دندان نمی‌تواند استحکام دندان را بازیابد. در نتیجه با کوچک‌ترین ضربه یا فشار، دندان شکسته یا ترک می‌خورد. این دندانها به مراقبت بیشتری نیاز دارند. می‌توانید با روکش دندان بر استحکام دندان عصبکشی شده بیفزایید.
عفونت سینوسی
عصب کشی نادرست دندانهای بالایی احتمال انتشار عفونت به سینوس‌ها و التهاب آن‌ها را افزایش خواهد داد. این عارضه باعث ایجاد فشار در صورت، انسداد بینی و درد سینوسی میشود. در این موارد، درمان دندان به،تنهایی کافی نبوده و به درمان‌های اضافی برای کنترل عفونت سینوسی نیاز دارد.
علائم عصب کشی ناموفق دندان
- درد مداوم: چنانچه با گذشت چند هفته پس از عصب کشی دندان، همچنان در ناحیه درمان احساس درد دارید، این موضوع نشانه‌ای از ناموفق بودن عصبکشی است.
- تورم لثه و ایجاد آبسه مکرر: وجود تورم یا ایجاد آبسه در نزدیکی دندان درمان شده، نشانه‌ای از برجای ماندن عفونت است.
- ترشح چرک، طعم و بوی بد در دهان: انتشار بو و طعم بد در دهان نشانه‌ای از وجود عفونت و حتی ترشح چرک است.
- حساسیت به گرما، سرما و فشار: حساسیت دندان تا چند روز پس از عصبکشی طبیعی است، اما اگر با گذشت چند هفته این حساسیت باقی بماند و به‌هنگام تماس با سرما، گرما و حتی لمس شدت یابد، درمان موفق نبوده و می‌بایست توسط دندانپزشک معاینه شود.
مزایا و معایب عصب کشی دندان عفونی
عصب کشی دندان مزایای بسیاری دارد، اما کاملاً بی‌عیب نیست.
مزایای عصب کشی دندان
- حفظ دندان طبیعی
- رفع عفونت و درد
- بازیابی عملکرد جویدن
- درمانی مقرون‌به‌صرفه نسبت به جایگزینی دندان
معایب عصب کشی دندان
- نیاز به چند جلسه برای تکمیل درمان
- کاهش استحکام دندان عصبکشی شده
- احتمال ناموفق بودن درمان و نیاز به تکرار آن
- تغییر رنگ دندان
تفاوت‌های بین عصب کشی صحیح و نادرست دندان
عصب کشی نادرست دندان و صحیح آن، تفاوت‌های فاحشی در روند درمان و نتایج با یکدیگر دارند.
عصب کشی صحیح دندان
- تسکین کامل درد: با گذشت دوره نقاهت، هرگونه ناراحتی به‌طور کامل از بین خواهد رفت.
- عملکرد طبیعی دندان به‌هنگام جویدن: دندان درمان‌شده، احساس طبیعی دارد و هیچ‌گونه ناراحتی به‌هنگام جویدن ایجاد نمی‌کند.
- عدم عفونت یا آبسه: پس از درمان، دیگر در ناحیه دندان درمان‌شده عفونت یا آبسه‌ای بروز نمی‌کند.
- استحکام ساختاری دندان: با قرار دادن روکش بر روی دندان عصبکشی شده، استحکام ساختاری آن باز خواهد گشت.
- استریل و ضدعفونی کردن دندان: چنانچه فرایند عصبکشی به‌دقت انجام گیرد و کانال‌های ریشه به‌طور کامل ضدعفونی شوند دیگر عفونتی در دندان ایجاد نخواهد شد.
- پر کردن کامل کانال ریشه: برای جلوگیری از نفوذ باکتری‌ها کانال‌های ریشه می‌بایست با مواد با کیفیت و به‌طور کامل پر شوند.
عصب کشی نادرست دندان
- درد یا ناراحتی مداوم
- تورم، عفونت یا تشکیل آبسه
- وجود حساسیت دندان حتی پس از گذشت هفته‌ها
- ترک یا شکستن دندان به‌دلیل ضعف ساختاری
- عفونت مجدد دندان
- عدم مهر و موم دندان با مواد پرکردنی
- آسیب دیدن بافت‌های اطراف دندان
چطور از عوارض عصب کشی جلوگیری کنیم؟
- انتخاب دندانپزشک متخصص: اندودنتیست‌ها در درمان ریشه دندان تخصص دارند و از تجربه بیشتری در زمینه عصبکشی برخوردار هستند.
- تکمیل کامل مراحل درمان: درمان ریشه یا عصب کشی دندان، درمانی چند مرحله‌ای است. ازاین‌رو باید به‌طور منظم و با توجه به برنامه درمانی دندانپزشک، برای ویزیت‌های بعدی مراجعه کنید.
- رعایت بهداشت دهان و دندان: رعایت بهداشت دهان و دندان مانند استفاده از مسواک و خمیردندان مناسب، نخ‌دندان و دهانشویه از بروز عفونت و بسیاری از مشکلات جلوگیری خواهد کرد.
- روکش دندان: دندانهای عصبکشی شده شکننده‌تر هستند. ازاین‌رو با قرار دادن روکش علاوه‌بر حفظ ظاهر، استحکام آن‌ها را افزایش خواهید داد.
- مراجعه منظم به دندانپزشک برای معاینات دوره‌ای: مراجعه منظم به دندانپزشک باعث شده که مشکلات در مراحل اولیه شناسایی شوند و با اقداماتی ساده‌تر درمان گردند.
- توجه به دستورات پزشک: پس از عصب کشی دندان، پزشک دستورالعملی برای مراقبت از دندان و اقدامات لازم در دوره نقاهت ارائه می‌دهد که باید آن‌ها را جدی بگیرید. همچنین اگر دندانپزشک دارویی تجویز کند باید آن را به‌طور منظم مصرف نمایید.
سخن پایانی
درمان ریشه یا عصب کشی دندان روشی برای نجات دندان طبیعی و پرهیز از روش‌های جایگزین است. این روش درمانی چنانچه به‌درستی و توسط یک دندانپزشک متخصص و مجرب انجام گیرد نتایجی ماندگار خواهد داشت.
بااین‌حال عصب کشی نادرست دندان می‌تواند بر مشکلات بیفزاید. انتخاب یک اندودنتیست ماهر، توجه به توصیه‌های مراقبتی و روکش دندان اقداماتی هستند که باعث موفقیت درمان می‌شوند.
سؤالات متداول
1. چگونه می‌توانم متوجه شوم که عصب کشی دندان ناموفق بوده است؟
درد و حساسیت مداوم که با گذشت چند هفته برطرف نشده باشد، نشان‌دهنده شکست درمان است.
2. آیا عصب کشی نادرست دندان را می‌توان اصلاح کرد؟
با درمان مجدد ریشه یا اپیکواکتومی می‌توان ایرادات درمان قبلی را برطرف نمود.
3. چنانچه به عوارض عصب کشی نادرست دندان رسیدگی نشود، چه اتفاقی می‌افتد؟
عفونت به سایر نواحی گسترش یافته و منجر به تحلیل استخوان فک و عوارض سیستماتیک میشود.
4. دندانهای عصبکشی شده برای همیشه دوام میآورند؟
چنانچه به اقدامات مراقبتی پایبند باشید این دندانها میتوانند 10 تا 20 سال یا حتی بیشتر دوام بیاورند.
