رویش دندان عقل، همیشه به آرامی و بدون دردسر نیست. در بسیاری از موارد، دندانهای عقل به دلایلی مانند کوچک بودن فک یا زاویهدار بودن رویش، بهطور کامل از لثه بیرون نمیآیند و در داخل لثه یا استخوان فک باقی میمانند. به این دندانها، دندان عقل نهفته گفته میشود. در این فرصت، قصد داریم به بررسی جامع دندان عقل نهفته بپردازیم.
دندان عقل نهفته چیست؟
دندان عقل نهفته وضعیتی است که در آن دندانهای آسیاب سوم (دندانهای عقل) قادر به رویش کامل در دهان نیستند. این مشکل میتواند بهدلیل وجود مانعی فیزیکی مانند دندانهای دیگر یا زاویه ناصحیح دندان نسبت به حالت عمودی ایجاد شود. دندان عقل نهفته معمولاً علائمی ندارد، اما گاهی ممکن است باعث بروز التهاب لثه، کیست یا تومور گردد.
ازاینرو توصیه میشود برای پیشگیری از بروز مشکلات در آینده دندانهای عقل نهفته کشیده شوند. کشیدن دندانهای عقل در متون باستانی افلاطون، بقراط، آثار داروین و در اولین کتابهای دندانپزشکی جراحی توصیف شده است. کشیدن پیشگیرانه دندان عقل بهتر است در سنین پایین (اواسط تا اواخر نوجوانی) انجام شود.
در سنین پایین ریشه دندان بهطور کامل تکامل نیافته است. ازاینرو فرایند جراحی آسانتر و بهتبع عوارض کمتری بهدنبال دارد. عفونت ناشی از دندان عقل نهفته را میتوان در ابتدا با آنتیبیوتیک، برداشتن بافت مرده محلی یا جراحی لثه درمان کرد، اما با گذشت زمان، اکثر این درمانها شکست میخورند و بیماران علائم عودکننده را تجربه خواهند کرد.
رایجترین درمان برای پریکرونیت عودکننده، کشیدن دندان عقل است. گاهی اوقات، دندانپزشک بهدلیل احتمال آسیب به عصب آلوئولار تحتانی، تنها به برداشتن تاج دندان با روش کورنکتومی بسنده میکند. در این شیوه جراحی، بهطور عمد ریشههای دندان باقی میمانند. در جراحی دندان عقل کورنکتومی امکان باقیماندن عفونت مزمن در بقایای دندان وجود دارد.
معرفی انواع دندان عقل نهفته
دندان عقل نهفته بر اساس جهت نهفتگی، عمق نسبت به سطح جویدنی دندانهای مجاور و میزان تاج دندان که از بافت لثه یا استخوان بیرونزده است، طبقهبندی میشود. دندانهای عقل نهفته همچنین میتوانند بر اساس وجود یا عدم وجود علائم و بیماری دستهبندی گردند.
نهفتگی دیستالی
نهفتگی دیستالی دندان عقل، شایعترین نوع نهفتگی است که در آن دندان عقل به سمت عقب دهان و به موازات دندانهای مجاور رشد میکند. این اتفاق معمولاً بهدلیل کمبود فضا در فک و زاویه نامناسب رشد دندان رخ میدهد. دندان عقل نهفته در این حالت ممکن است بهطور کامل در استخوان فک مدفون شده یا قسمتی از آن از لثه بیرونزده باشد.
این وضعیت میتواند باعث درد، تورم لثه، عفونت و مشکلاتی مانند کیست و آسیب به دندانهای مجاور شود. بههمین دلیل، دندانپزشکان توصیه میکنند که دندان عقل نهفته دیستالی کشیده شود تا از بروز عوارض جدیتر جلوگیری گردد. تشخیص این نوع نهفتگی با استفاده از عکسبرداری رادیولوژی و درمان آن با جراحی انجام میشود.
نهفتگی مزیال
نهفتگی مزیال دندان عقل، نوعی از نهفتگی است که در آن دندان به سمت جلو دهان و بر خلاف جهت دندانهای دیگر رشد و به دندانهای پیشین (دو دندانی که جلوی دندان عقل قرار دارند) فشار وارد میکند. این نوع نهفتگی نسبت به نهفتگی دیستالی شیوع کمتری دارد، اما همچنان میتواند مشکلات زیادی ایجاد کند.
مشابه نهفتگی دیستالی، شایعترین علت نهفتگی مزیال کمبود فضای کافی در فک برای رویش مناسب دندان عقل است. همچنین، اگر دندان عقل با زاویه نادرستی شروع به رشد کند، ممکن است بهجای اینکه بهطور مستقیم به سمت بالا برود، به سمت جلوی دهان زاویهدار شود.
نهفتگی عمقی
نهفتگی عمقی دندان عقل به حالتی گفته میشود که دندان عقل بهطور کامل در داخل استخوان فک قرار گرفته و هیچ بخشی از آن از لثه بیرون نزده باشد. این نوع نهفتگی معمولاً بهخاطر کمبود فضای کافی در فک و یا موقعیت نامناسب ریشه دندان عقل رخ میدهد.
نهفتگی زاویهای
نهفتگی زاویهای دندان عقل که بهعنوان نهفتگی پیچیده نیز شناخته میشود، نوعی از نهفتگی دندان عقل است که در آن دندان عقل با زاویه غیرطبیعی نسبت به دندانهای دیگر رشد میکند. این زاویه غیرطبیعی میتواند در هر جهتی باشد.
دندان عقل نهفته چه علائمی دارد؟
چنانچه دندان عقل نهفته با دهان ارتباطی نداشته باشد و به دندانهای کناری آسیبی نرساند، هیچ علائمی ندارد. احتمال اینکه این دندانها بعدها دچار مشکل شوند، تنها ۱۲ درصد است. چنانچه دندان عقل با دهان ارتباط پیدا کند، غذا و باکتری وارد فضای اطراف دندان شده و موجب التهاب لثه در اطراف دندان (پریکورونیت) میشود. این التهاب احساس درد، تورم و خونریزی لثه را به دنبال خواهد داشت.
دندان عقل نهفته همچنین، ممکن است باعث بیماری لثه خفیف در دندان عقل یا دندان کناری شود. علائم این عارضه بوی بد دهان و خونریزی لثه است. به یاد داشته باشید که نداشتن درد یا علائم به معنای نبودن بیماری نیست. بسیاری از بیماریها در مراحل اولیه بدون علامت هستند و ممکن است سالها طول بکشد تا علائم دردناک آنها ظاهر شود.
- درد و تورم لثه
یکی از رایجترین علائم دندان عقل نهفته، احساس درد و تورم در ناحیه لثه است. این درد ممکن است بهصورت یک درد ثابت یا تیرکشیدن باشد و با جویدن غذا تشدید شود.
- قرمزی و التهاب لثه
لثه اطراف دندان عقل ممکن است قرمز و ملتهب شود.
- مشکل در باز کردن دهان
در برخی موارد، دندان عقل نهفته میتواند باعث محدودشدن حرکت فک و مشکل در باز کردن دهان شود.
- بوی بد دهان
عفونت اطراف دندان عقل باعث انتشار بوی بد دهان میشود.
- طعم بد در دهان
برخی افراد ممکن است طعم بدی را در دهان خود احساس کنند.
- ورم گونه
در برخی موارد، تورم گونه در ناحیه دندان عقل نهفته دیده میشود.
- سردرد
دندان عقل نهفته در برخی مواقع باعث سردرد میشود.
- مشکل در جویدن
دندان عقل جویدن غذا و بهطورکلی حرکت فک را سخت و دردناک میکند.
- عفونت
در برخی موارد، دندان عقل نهفته عفونت کرده و باعث تب، لرز و تورم غدد لنفاوی میشود.
آیا دندان عقل نهفته کشیدنی است؟
تصمیمگیری برای کشیدن دندان عقل نهفته به عواملی مانند موقعیت دندان، شدت علائم و نظر دندانپزشک بستگی دارد. اگر دندان عقل باعث درد شدید، عفونت، آسیب به دندانهای دیگر یا مشکلات جویدن شود، کشیدن آن بهترین راهکار خواهد بود.
بااینحال، در برخی موارد، دندان عقل نهفته میتواند بدون ایجاد مشکل باقی بماند و نیازی به کشیدن نباشد. مهمترین نکته این است که بهصورت دورهای به دندانپزشک مراجعه کنید تا وضعیت دندان عقل خود را بررسی و در صورت نیاز، تصمیم مناسب برای درمان گرفته شود.
راهکارهایی برای درمان دندان عقل نهفته
- کشیدن دندان عثل
کشیدن دندان عقل نهفته یکی از رایجترین جراحیهای دهان و دندان است. این جراحی به دلایل مختلفی از جمله درد، عفونت، آسیب به دندانهای مجاور و مشکلات فکی انجام میگیرد.
کشیدن دندان عقل نهفته در مطب دندانپزشکی و تحت بیحسی موضعی انجام میشود. در برخی موارد، بهخصوص برای دندانهای عقل نهفتهای که در موقعیت پیچیدهای قرار دارند، ممکن است از بیهوشی عمومی استفاده شود.
- جراحی لثه
عمل دندان عقل زمانی انجام میشود که دندان عقل بهطور کامل از لثه بیرون نیامده و در استخوان فک قرار گرفته باشد. در این حالت، برای دسترسی به دندان و خارج کردن آن، دندانپزشک مجبور است لثه را برش دهد.
در برخی موارد نیاز به برداشتن مقداری از استخوان اطراف دندان است. پس از خارج کردن دندان، لثه بخیه زده میشود تا محل برش بسته شود. این نوع جراحی بهطور معمول تحت بیحسی موضعی انجام میگیرد و در برخی موارد ممکن است از بیهوشی عمومی استفاده شود.
- شکستن دندان
شکستن دندان عقل نهفته بهعنوان یک روش درمانی برای خارج کردن این دندان، بهندرت و تنها در شرایط بسیار خاص توسط دندانپزشکان مورد استفاده قرار میگیرد. این روش بهخاطر خطرات و عوارضی که ممکن است به همراه داشته باشد، عموماً بهعنوان آخرین گزینه درمانی در نظر گرفته میشود.
در برخی موارد، دندان عقل بهقدری بزرگ یا ریشههای آن بهقدری پیچیده است که خارج کردن کامل آن بهصورت یکپارچه، بسیار دشوار و خطرناک خواهد بود. همچنین اگر دندان در موقعیتی بسیار نامناسب و غیرقابلدسترسی قرار گرفته باشد، شکستن دندان تنها راه برای خارج کردن آن است.
نحوه جراحی دندان عقل نهفته
- بررسی وضعیت بیمار
دندانپزشک تاریخچه پزشکی بیمار را بررسی میکند و رادیوگرافیهای لازم را درخواست میدهد تا موقعیت دقیق دندان عقل و ساختار استخوان فک مشخص شود.
- بیحسی
ناحیه جراحی با استفاده از بیحسی موضعی بیحس میگردد. در برخی موارد، برای بیمارانی که اضطراب زیادی دارند یا جراحی پیچیدهای در پیش است، از بیحسی عمومی استفاده میشود.
- ایجاد برش
دندانپزشک با استفاده از یک تیغ جراحی، برش کوچکی در لثه ایجاد میکند تا به دندان عقل دسترسی پیدا کند. محل برش بسته به موقعیت دندان عقل متفاوت است.
- برداشتن استخوان (در صورت نیاز)
اگر دندان عقل بهطور کامل در استخوان فک قرار گرفته باشد، دندانپزشک با استفاده از ابزارهای مخصوص، مقداری از استخوان را برداشته تا بتواند به دندان دسترسی پیدا کند. این مرحله معمولاً با استفاده از دستگاههای ساکشن و متههای مخصوص انجام میگیرد.
- تقسیم دندان (در صورت نیاز)
در برخی موارد، دندان عقل بسیار بزرگ یا ریشههای پیچیدهای دارد و برای خارج کردن آن، دندانپزشک باید دندان را به چند قسمت تقسیم کند.
- خارج کردن دندان
دندانپزشک با استفاده از فورسپس و اهرم، دندان را از استخوان و لثه جدا میکند. این مرحله ممکن است بسته به موقعیت و پیچیدگی دندان، زمانبر باشد.
- ایجاد لخته خون
پس از خارج کردن دندان، دندانپزشک لخته خونی در حفره دندان کشیده شده ایجاد میکند. این لخته به ترمیم لثه کمک خواهد کرد.
- بخیه زدن
لثه با استفاده از نخ بخیه بسته میشود تا لخته خون در جای خود باقی بماند و روند بهبودی تسریع شود.
هزینه جراحی دندان عقل نهفته چقدر است؟
هزینه جراحی دندان عقل نهفته، همانند بسیاری از خدمات پزشکی، به عوامل متعددی وابسته است و یک نرخ ثابت برای آن وجود ندارد. این هزینهها میتوانند برای هر فرد و در هر کلینیک متفاوت باشند.
- دندانپزشک یا جراح
تجربه، تخصص، شهرت و میزان مهارت دندانپزشک یا جراح در تعیین هزینه نهایی نقش مهمی دارد.
- پیچیدگی جراحی
هرچه جراحی دشوارتر باشد، هزینه آن نیز بیشتر خواهد بود. عواملی مانند عمق قرارگیری دندان در استخوان فک، زاویه رشد دندان، نزدیکی به عصب و وجود عفونت، میتوانند بر پیچیدگی جراحی و در نتیجه هزینه آن تأثیر بگذارند.
- نوع بیحسی
استفاده از بیحسی موضعی یا عمومی و مدت زمان بیحسی بر هزینهها مؤثر است.
- تجهیزات و امکانات کلینیک
کلینیکهای مجهز به تجهیزات پیشرفتهتر، معمولاً هزینههای بیشتری را در نظر میگیرند.
- عوارض احتمالی
در صورت بروز هرگونه عارضه قبل و پس از جراحی، هزینههای درمان نیز به هزینه اصلی اضافه خواهد شد.
بعد از کشیدن دندان عقل نهفته چه مراقبتهایی باید انجام داد؟
کشیدن دندان عقل نهفته یک عمل جراحی رایج است که نیازمند مراقبتهای ویژه پس از عمل است. رعایت این مراقبتها به بهبود سریعتر و جلوگیری از عوارض احتمالی کمک میکند.
- پانسمان گاز استریل
گاز استریل را به مدت ۳۰ تا ۴۵ دقیقه در محل کشیده شدن دندان قرار دهید تا خونریزی کنترل شود. در صورت نیاز، گاز را تعویض کنید.
- استفاده از کمپرس سرد
برای کاهش تورم، هر ۲۰ تا ۳۰ دقیقه یکبار کمپرس سرد را به مدت ۱۵ دقیقه روی گونه خود قرار دهید.
- استراحت کافی
در روزهای اول پس از عمل، استراحت کنید و از فعالیتهای سنگین خودداری نمایید.
- مصرف داروهای تجویز شده
برای کنترل درد و جلوگیری از عفونت، داروهای تجویز شده توسط پزشک را بهطور منظم مصرف کنید.
- تغذیه مناسب
از مصرف غذاهای سفت، داغ، تند و اسیدی خودداری کنید. غذاهای نرم و مایع مانند سوپ، ماست و پوره سیبزمینی مصرف نمایید.
- بهداشت دهان و دندان
از مسواک زدن در محل جراحی خودداری کنید و دندانهای دیگر را به آرامی مسواک بزنید.
- سیگار نکشید
نیکوتین و الکل روند بهبود را کند میکنند و خطر عفونت را افزایش میدهند.
دندان عقل تا چه مدتی بهصورت نهفته میماند؟
برخی افراد با وجود دندان عقل نهفته، سالها زندگی راحتی را تجربه میکنند و هیچ مشکلی ندارند، اما این به معنای بیضرر بودن دندان عقل نهفته نیست. در واقع، این دندانها میتوانند بهمرورزمان باعث ایجاد مشکلات جدی در دهان و دندانهای شما شوند.
با مراجعه منظم به دندانپزشک، میتوانید از وضعیت رویش دندانهای عقل خود مطلع شوید و در صورت نیاز، اقدامات لازم را انجام دهید. دندانپزشک با استفاده از عکسهای رادیولوژی میتواند موقعیت دقیق دندانهای عقل را مشخص کرده و بهترین روش درمان را برای شما انتخاب کند.
سخن پایانی
دندان عقل نهفته، گرچه ممکن است برای برخی افراد بیدردسر باشد، اما پتانسیل ایجاد مشکلات متعددی از جمله درد، عفونت و آسیب به دندانهای مجاور را دارد. کشیدن یا عدم کشیدن دندان عقل نهفته، تصمیم مهمی است که باید با مشورت دندانپزشک و باتوجهبه شرایط فردی هر شخص گرفته شود.
با مراجعه منظم به دندانپزشک و انجام رادیوگرافیهای دورهای، میتوانید از وضعیت دندانهای عقل خود آگاه شوید و در صورت لزوم، اقدامات پیشگیرانه را انجام دهید تا از بروز مشکلات جدی در آینده جلوگیری کنید. در نهایت، سلامت دهان و دندان، کلیدی برای داشتن یک زندگی سالم و باکیفیت است. پس بهسلامت دهان و دندان خود اهمیت دهید و برای حفظ آن، از توصیههای دندانپزشک خود پیروی کنید.
سوالات متداول
آیا دندان عقل نهفته همیشه دردناک است؟
خیر، همیشه دردناک نیست. بسیاری از افراد دارای دندان عقل نهفته هستند و از وجود آن بیخبرند.
چه زمانی باید برای دندان عقل نهفته به دندانپزشک مراجعه کرد؟
دندان عقل در ابتدای نوجوانی شروع به رشد میکند. ازاینرو بهترین زمان کشیدن آن زمانی است که بهطور کامل رشد نکرده است. در صورت بروز علائمی مانند درد، تورم، عفونت یا مشکلات جویدن، باید سریعتر به دندانپزشک مراجعه کنید.
آیا دندان عقل نهفته میتواند باعث عفونت شود؟
بله، چنانچه بخش کوچکی از دندان از لثه بیرون آمده و با دهان ارتباط داشته باشد میتواند باعث عفونت لثه و بافتهای اطراف شود.
آیا میتوان دندان عقل نهفته را برای همیشه نگه داشت؟
در برخی موارد، اگر دندان عقل مشکلی ایجاد نکند، ممکن است نیازی به کشیدن آن نباشد، اما بهتر است توسط دندانپزشک بهصورت دورهای بررسی گردد.
آیا کشیدن دندان عقل دردناک است؟
قبل از جراحی از بیحسی موضعی استفاده میشود، بنابراین درد زیادی احساس نخواهید کرد. بعد از جراحی ممکن است درد خفیفی وجود داشته باشد که با دارو قابلکنترل است.
