دندان‌های عقل آخرین دندان‌هایی هستند که در دهان پیدا می‌شوند. این دندان‌ها معمولاً به شکل نهفته رشد کرده و اغلب نیاز به جراحی و یا کشیدن دندان عقل دارند. در ادامه این مقاله انواع مختلف دندان عقل نهفته، علائم رشد و بهترین زمان برای کشیدن آن‌ها را بررسی خواهیم کرد.

دندان عقل نهفته چیست؟

دندان‌های عقل که به عنوان مولار سوم شناخته می‌شوند حتی اگر به طور کامل رشد کنند و مزاحمتی برای دندان‌های دیگر نداشته باشند، باز هم رویش آن‌ها با کمی درد و ناراحتی همراه است. هر کسی در زندگی خود حداقل یک‌بار مشکلات ناشی از رویش دندان عقل را به‌خصوص در بازه سنی 17 تا 25 سالگی، از سر می‌گذراند.

بااین‌وجود بسیاری از افراد به‌دلیل فضای محدود فک دچار مشکل دندان عقل نهفته می‌شوند. در چنین شرایطی دندان به‌طور کامل از لثه بیرون نیامده و به جهات مختلف منحرف خواهد شد.

اشکال مختلف دندان عقل نهفته

دندان عقل نهفته با توجه به نحوه قرارگیری در درون فک به انواع مختلفی تقسیم می‌شود.

نهفتگی مزیالی

در این نهفتگی، دندان عقل به سمت دندان آسیاب دوم مجاور خود منحرف می‌شود. این وضعیت در مقایسه با سایر انواع نهفتگی شایع‌تر است. در نهفتگی مزیالی، دندان عقل قادر نبوده از لثه خارج شود و به دندان مجاور خود فشار می‌آورد. این فشار باعث تحلیل ریشه دندان اصلی شده و در چینش سایر دندان‌ها ایجاد بی‌نظمی می‌کند.

نهفتگی دیستالی

در این حالت دندان عقل به سمت مخالف دندان مجاور و عقب دهان منحرف می‌شود. نهفتگی دیستالی به ندرت پیش می‌آید، اما در صورت بروز می‌تواند مشکلاتی چون درد، آسیب به عصب و تحلیل استخوان فک را به‌دنبال داشته باشد. در این حالت دندانپزشک جراحی دندان عقل را توصیه می‌کند.

نهفتگی عمودی

برخی مواقع دندان منحرف نشده و در موقعیتی صحیح قرار دارد، اما به‌خاطر کم بودن فضا در قوس فک، قادر نیست از لثه خارج شود. به‌طور معمول این شرایط علائمی نداشته و با گذشت زمان شاهد پوسیدگی دندان مجاور، ازدحام و ایجاد کیست در اطراف دندان نهفته خواهید بود.

نهفتگی افقی

زمانی که دندان عقل به شکل افقی در داخل استخوان فک رشد کند به‌عنوان نهفتگی افقی شناخته می‌شود. این حالت پیچیده‌ترین نوع نهفتگی دندان عقل است.

نهفتگی بافت نرم

در این حالت بخشی از تاج دندان از لثه بیرون آمده، اما باقی آن توسط بافت لثه پوشیده شده‌است. تجمع بقایای غذا و باکتری‌ها در زیر لثه خطر ابتلا به عفونت لثه یا پری‌کرونیت را افزایش می‌دهد.

نهفتگی استخوانی

برخی مواقع دندان در استخوان فک به دام افتاده و نمی‌تواند از لثه خارج شود. این شرایط مشکلاتی چون تحلیل استخوان فک، درد، تورم، بروز کیست و آسیب دیدن دندان‌های مجاور را ایجاد می‌کند.

علائم رشد دندان عقل چیست؟

دندان عقل نهفته همان‌طور که از نامش پیداست در درون فک به دام افتاده، اما به این معنا نیست که رشد آن متوقف شده‌است. رشد دندان در درون لثه یا فک مشکلات و ناراحتی‌هایی را ایجاد می‌کند که می‌توان آن‌ها را به‌عنوان علائم دندان عقل نهفته در نظر گرفت.

• ناراحتی خفیف در انتهای دهان: متداول‌ترین نشانه دندان عقل نهفته احساس فشار یا درد مبهم در انتهای فک است. احساس درد می‌تواند متناوب یا مداوم باشد و شدت آن بسته به موقعیت دندان متغیر خواهد بود. این درد ناشی از فشار دندان به لثه، استخوان فک و دندان مجاور است. التهاب بافت‌های اطراف دندان عقل، درد را تشدید می‌کند.
• تورم لثه: پیشروی دندان عقل به سمت خارج لثه، باعث شده که بدن به‌طور طبیعی واکنش نشان داده و لثه متورم و ملتهب شود. در چنین شرایطی لثه حساس، دردناک و قرمز خواهد شد. تورم لثه تنها به نواحی اطراف دندان عقل محدود نشده و احتمال دارد تا گونه گسترش یابد. در برخی موارد ناحیه رویش دندان عقل خونریزی می‌کند.
• سردرد خفیف و سفتی فک: فشار ناشی از رشد دندان عقل در برخی مواقع بر اعصاب، عضلات فک و سر تأثیر گذاشته و در حرکت فک ایجاد محدودیت می‌کند. این عارضه با سردرد نیز همراه است و در طول زمان شدیدتر می‌شود.
• احساس درد به‌هنگام جویدن: در ابتدای رویش دندان عقل، احساس درد مداوم نبوده و تنها به‌هنگام صرف غذا به‌خصوص جویدن خوراکی‌های سخت، بروز می‌کند. از آنجا که بافت اطراف دندان عقل تا حدودی حساس شده، در زمان جویدن غذا فشار بیشتری بر آن وارد می‌گردد و درد را تشدید می‌کند.
• بوی بد دهان: یکی از علائم دندان عقل نهفته عفونت و التهاب لثه است. عفونت، تجمع باکتری‌ها و مواد غذایی باعث انتشار بوی بد از دهان می‌شوند.

نشانه‌های بیرون زدن دندان عقل

• حساسیت و تورم لثه: ناحیه اطراف دندان عقل متورم، قرمز و دردناک می‌شود.
• خونریزی و التهاب خفیف لثه: با نزدیک شدن دندان عقل به سطح، لثه ملتهب و در برخی مواقع خونریزی می‌کند.
• احساس فشار در فک: رشد دندان عقل باعث ایجاد فشار در فک و دندان‌های مجاور می‌شود.
• بوی بد یا طعم نامطبوع در دهان: عفونت، تجمع غذا و باکتری‌ها در اطراف دندان عقل نیمه روییده باعث انتشار بوی بد و احساس طعم نامطبوع می‌شود.

علائم هشدار دهنده‌ رشد دندان عقل نهفته

در صورت بروز علائم زیر، دندان عقل نهفته در شرایط خطرناکی قرار داشته و می‌تواند مشکلات جدی ایجاد کند. در چنین شرایطی درمان پیچیده‌تر شده و به‌طبع هزینه کشیدن دندان عقل افزایش خواهد یافت.

• درد مداوم در فک: این درد ضربان‌دار بوده و احتمال دارد به گوش یا شقیقه گسترش یابد.
• متورم شدن صورت: چنانچه عفونت و التهاب به نواحی بیشتری منتشر شود، صورت متورم شده و با سمت دیگر تقارن ندارد.
• عفونت لثه (پری‌کورونیت): قرمزی و تورم لثه نشانه‌ای از وجود چرک و عفونت است.
• نامرتب شدن دندان‌ها: دندان عقل نهفته بر دندان مجاور فشار وارد کرده و باعث شده تا سایر دندان‌ها متراکم‌تر شوند. درصورتی‌که میان دندان‌ها فاصله‌ای وجود نداشته باشد، تغییر موقعیت می‌دهند.

نشانه‌های عفونت در دندان عقل؛ چه زمانی باید جراحی انجام دهیم؟

چنانچه هر یک از علائم دندان عقل نهفته زیر را مشاهده کردید باید در اسرع وقت به دندانپزشک مراجعه کنید.

• تب یا تورم غدد لنفاوی: با گسترش عفونت و وارد شدن آن به جریان خون، سیستم ایمنی بدن درگیر شده و بر اثر آن دمای بدن افزایش می‌یابد.
• عفونت‌های مکرر: تورم شدید و ترشح چرک نشانه‌ای خطرناک بوده و باید توسط پزشک معاینه شود.
• تشکیل کیست یا آسیب به دندان‌های مجاور: دندان عقل نهفته با وارد کردن فشار به دندان‌های مجاور آسیب می‌رساند. همچنین ایجاد کیست می‌تواند باعث تحلیل استخوان فک شود.
• ناتوانی در باز کردن دهان (تریسموس): برخی مواقع دندان عقل بر اعصاب فک و صورت فشار وارد کرده و حرکت فک را با مشکل مواجه می‌کند.

عوارض نکشیدن دندان عقل نهفته

عدم درمان به‌موقع دندان عقل نهفته می‌تواند مشکلات جدی و خطرناکی را به‌دنبال داشته باشد. ازاین‌رو توصیه می‌شود در صورت مشاهده علائم ابتدایی به دندانپزشک مراجعه کنید تا با کشیدن دندان عقل از بروز عوارض نکشیدن دندان عقل نهفته جلوگیری نمایید.

• درد مزمن و سفتی فک: چنانچه دندان نهفته در فک باقی بماند به درد مداوم، ایجاد فشار در فک و سردرد می‌انجامد.
• پوسیدگی سایر دندان‌ها و بیماری لثه: یکی دیگر از پیامدهای محتمل عدم درمان دندان عقل، پوسیدگی آن بر اثر ناتوانی در پاکیزه نگه داشتن و تجمع باکتری‌هاست. پوسیدگی دندان عقل به عفونت لثه و مشکلات بعدی منجر خواهد شد.
• ایجاد کیست یا تومور: ایجاد کیست در اطراف دندان عقل باعث تخریب استخوان فک شده و در موارد حاد تبدیل به تومورهای خوش‌خیم می‌شود.
• مشکلات سینوسی: دندان‌های عقل فک بالا درست در زیر سینوس‌ها می‌رویند. فشار این دندان‌ها به سینوس‌ها باعث سردرد، مشکلات تنفسی و گرفتگی بینی می‌شود.
• نامرتبی دندان‌ها: یکی از مشکلاتی که دندان‌های عقل به‌وجود می‌آورند برهم زدن نظم و چینش دندان‌هاست. این تغییرات درصورتی‌که قبلاً ارتودنسی انجام داده باشید، سریع‌تر اتفاق می‌افتد.

سخن پایانی

اگر خوش‌شانس نباشید و نوع دندان عقل نهفته باشد عوارضی چون درد، عفونت، مشکلات دندانی، بیماری لثه و… را تجربه خواهید کرد. به‌طور کلی دندان‌های عقل فواید قابل‌توجهی نداشته و عدم درمان آن‌ها با مشکلات بیشتری همراه است. از این رو توصیه می‌کنیم با مشاهده علائم ابتدایی در اولین فرصت به دندانپزشک مراجعه کرده و از بروز مشکلات بعدی جلوگیری کنید.

سوالات متداول

1. چگونه دندان عقل نهفته را شناسایی کنم؟

درصورتی‌که در انتهای فک خود احساس درد دارید و لثه ملتهب شده‌ است به احتمال زیاد دندان عقل از نوع نهفته می‌باشد.

2. اگر دندان عقل ناراحتی ایجاد نکند، باز هم کشیدن آن ضرورت دارد؟

درصورتی‌که دندان عقل به‌طور کامل روییده و در موقعیت طبیعی قرار گرفته، نیازی به کشیدن آن نخواهد بود.

3. پس از کشیدن دندان عقل مدت زمان بهبودی چقدر است؟

تورم و درد پس از ۳ تا ۵ روز کاهش یافته و با گذشت 7 تا 10 روز کاملاً بهبود می‌یابد.

4. نادیده گرفتن عفونت دندان عقل چه پیامدی دارد؟

عفونت گسترش یافته و به آبسه، کیست و مشکلات جدی‌تر منجر می‌شود.