دندان عقل، آخرین دندان آسیابی است که در انتهای ردیف دندانها رویش میکند. این دندانهای بهطور معمول در اواخر نوجوانی یا اوایل بیستسالگی ظاهر میشوند؛ اما همیشه فک انسان، فضای کافی برای رویش این دندانها را ندارد. همین موضوع باعث میشود دندان عقل بهصورت نهفته یا نیمه نهفته در لثه باقی بماند و مشکلاتی را ایجاد کند.
این مشکلات شامل درد، عفونت، آسیب به دندانهای مجاور، ایجاد کیست و حتی تغییر شکل فک میشود. بههمین دلیل، بسیاری از دندانپزشکان توصیه میکنند که دندانهای عقل نهفته یا مشکلساز کشیده شوند. البته تصمیمگیری در مورد کشیدن دندان عقل، باید باتوجهبه شرایط هر فرد و نظر دندانپزشک صورت گیرد.
دندان عقل چیست؟
دندان عقل یا آسیاب سوم، آخرین دندانهایی هستند که در دهان ما رویش میکنند. معمولاً این اتفاق در سنین نوجوانی و اوایل بزرگسالی رخ میدهد، یعنی زمانی که بهطور سنتی اعتقاد بر این است که افراد عاقلتر شدهاند. به همین دلیل، به این دندانها “عقل” میگویند.
البته این نامگذاری بیشتر جنبهی نمادین دارد و ارتباط مستقیمی بین رویش این دندانها و افزایش هوش وجود ندارد، اما چرا رویش دندانهای عقل با درد سر همراه است؟ دلیل اصلی این است که فک انسان در طول هزاران سال کوچکتر شده و دیگر فضای کافی برای رویش تمام دندانها از جمله دندان عقل وجود ندارد.
در نتیجه، این دندانها ممکن است به دندانهای دیگر فشار آورند، کج شوند یا حتی درون لثه گیر کنند. این وضعیت میتواند باعث درد، عفونت و مشکلات دیگری شود. شواهد باستانشناسی نشان میدهد که مشکل گیرافتادگی دندانهای عقل پدیدهای جدید نیست.
بااینحال، با تغییرات در رژیم غذایی انسان و کوچک شدن فکها، شیوع این مشکل بهطور چشمگیری افزایشیافته است. اگرچه رویش این دندانها برای همه اجباری نیست و برخی افراد ممکن است هیچگاه دندان عقل نداشته باشند، اما برای بسیاری از افراد، این دندانها باعث درد سر میشوند.
تعداد ریشههای دندان عقل و کانال دندان چقدر است؟
یکی از ویژگیهای جالب دندان عقل، تنوع در تعداد ریشههای آن است. بهطورکلی، دندانهای عقل میتوانند یک تا چهار ریشه داشته باشند. این تنوع در تعداد ریشهها به عوامل مختلفی مانند ژنتیک، محیط دهان و زمان رویش دندان بستگی دارد.
رشد ریشه دندان یک فرآیند پیچیده است و عوامل متعددی بر آن تأثیر میگذارند. به عنوان مثال، ژنهای ما نقش مهمی در تعیین شکل و اندازه دندانها، از جمله تعداد ریشهها دارند. همچنین، محیط دهان، مانند فضا و فشار موجود در فک، میتواند بر رشد ریشهها تأثیر بگذارد.
علاوه بر این، زمان رویش دندان نیز در این فرآیند نقش دارد. دانشمندان معتقدند که در گذشته، اجداد ما برای جویدن غذاهای سفت و خام به دندانهای قویتری با ریشههای متعدد نیاز داشتند، اما با تغییر رژیم غذایی به سمت غذاهای نرمتر و پختهشده، نیاز به دندانهای با ریشههای قوی کاهش یافته است.
به همین دلیل، امروزه تنوع زیادی در تعداد ریشههای دندان عقل مشاهده میشود. البته، هنوز هم تحقیقات زیادی در مورد دلایل دقیق این تنوع در جریان است. بااینحال، این واقعیت که تعداد ریشههای دندانهای عقل میتواند متفاوت باشد، نشاندهنده پیچیدگی فرآیند رشد دندان و تأثیر عوامل مختلف بر آنها است.
قیمت کشیدن دندان عقل به عوامل مختلفی بستگی دارد که یکی از مهمترین آنها تعداد ریشههای این دندان است. هرچه تعداد ریشهها بیشتر باشد، پیچیدگی جراحی و زمان مورد نیاز برای کشیدن دندان بیشتر شده و در نتیجه هزینه آن نیز افزایش مییابد.
نحوه تشخیص تعداد ریشههای دندان عقل و دیگر دندانها
دندانهای عقل بالایی معمولاً شکل مثلثی با فرورفتگیهای عمیق و ریشههای جوش خورده دارند. در مقابل، دندانهای عقل پایینی کوچکتر بوده و شکل مستطیلی با ریشههای سادهتر دارند، اما نکته جالب توجه، تنوع بسیار زیاد در تعداد و شکل ریشههای دندانهای عقل است.
این تنوع باعث میشود که هر دندان عقل، ساختاری منحصر به فرد داشته باشد. این تنوع در ریشهها، باعث پیچیدگی در عمل جراحی کشیدن دندان عقل میشود. دندانهای با ریشههای متعدد، نیازمند مراقبت و تکنیکهای جراحی خاصی هستند.
بههمین دلیل، دندانپزشک قبل از انجام جراحی، با استفاده از عکسهای رادیولوژی، ساختار ریشههای دندان عقل را بهدقت بررسی میکند تا بتواند بهترین روش درمانی را انتخاب کند. بهطور کلی دندانپزشک با استفاده از روشهای زیر قادر است تعداد ریشههای دندانها را تشخیص دهد.
رادیوگرافی (عکسبرداری با اشعه ایکس)
- رادیوگرافی پریاپیکال: این نوع رادیوگرافی، تصویری دقیق از ریشههای دندان و استخوان اطراف آن ارائه میدهد.
- رادیوگرافی پانوراما: این رادیوگرافی، تصویری کامل از تمام دندانها و استخوان فک را نشان میدهد و برای ارزیابی کلی وضعیت دندانها مفید است.
- CBCT (توموگرافی کامپیوتری مخروطی پرتوی): این روش تصویربرداری، تصاویری سهبعدی از دندانها و استخوان فک ارائه میدهد و برای ارزیابی دقیقتر ساختار ریشهها استفاده میشود.
معاینه بالینی
- دندانپزشک با استفاده از ابزارهای مخصوص، شکل و تعداد ریشههای دندان را تا حدودی تشخیص میدهد.
- معاینه دندان و بررسی حرکت آن، میتواند اطلاعاتی در مورد تعداد ریشهها ارائه دهد.
کونئو (Cone)
کونئو ابزاری است که برای جداسازی ریشههای دندان استفاده میشود. با استفاده از کونئو، دندانپزشک میتواند تعداد و شکل ریشهها را دقیقتر تشخیص دهد.
عوارض دندان عقل چیست؟
زمانی که دندان عقل بهدرستی رشد نکند یا فضای کافی برای رویش نداشته باشد، باعث عوارض متعددی میشود که کیفیت زندگی فرد را تحتتأثیر قرار میدهد.
- درد شدید
یکی از شایعترین عوارض رویش دندانهای عقل، درد شدیدی است که میتواند در ناحیه فک، گوش و حتی سر نیز احساس شود. این درد اغلب به دلیل فشار دندانهای عقل بر روی دندانها و عصبهای اطراف آن ایجاد میشود.
- تورم لثه
تورم لثه در اطراف دندانهای عقل، بهخصوص هنگام رویش آنها، بسیار رایج است. این تورم میتواند همراه با قرمزی و حساسیت لثه باشد.
- عفونت
باقیماندن ذرات غذا در اطراف دندان عقل نهفته یا نیمه نهفته میتواند باعث ایجاد عفونت در لثه شود. این عفونت میتواند به سایر قسمتهای دهان و حتی بدن نیز گسترش یابد.
- کیست و تومور
در برخی موارد، رویش دندانهای عقل باعث ایجاد کیست یا تومور در اطراف ریشه دندان میشود. این کیستها و تومورها اگر درمان نشوند، به استخوان فک آسیب میرسانند.
- مشکلات جویدن
دندان عقل نهفته یا نیمه نهفته باعث مشکل در حرکت فک و جویدن غذا میشود.
- آسیب به دندانهای مجاور
فشار مداوم دندانهای عقل بر روی دندانهای دیگر میتواند باعث پوسیدگی، شکستگی یا از دست رفتن آنها شود.
- مشکلات سینوسی
در برخی موارد، رویش دندانهای عقل میتواند مشکلات سینوسی را بهدنبال داشته باشد.
- مشکلات مفصل فک
در برخی موارد، دندان عقل باعث ایجاد مشکلات در مفصل فک میشود.
سخن پایانی
رویش دندان عقل، پدیدهای طبیعی اما گاهی همراه با مشکل است. باتوجهبه تنوع ساختار دندانهای عقل و عوارض احتمالی آن، بهتر است با مراجعه به دندانپزشک و انجام رادیوگرافی، از وضعیت دندانهای عقل خود آگاه شوید.
دندانپزشک باتوجهبه شرایط شما، بهترین راهحل را پیشنهاد خواهد داد. به یاد داشته باشید، سلامت دهان و دندان، هدیهای است که باید از آن مراقبت کنیم.
سوالات متداول
آیا کشیدن دندان عقل دردناک است؟
کشیدن دندان عقل با بیحسی موضعی انجام میشود و درد زیادی ندارد. پس از جراحی ممکن است مقداری درد و تورم احساس شود که با داروهای مسکن قابل کنترل است.
چه زمانی باید دندانهای عقل را کشید؟
بهتر است در صورت توصیه دندانپزشک و وجود مشکلاتی مانند درد مزمن، عفونت، آسیب به دندانهای دیگر یا کیست، دندان عقل کشیده شود.
آیا دندان عقل میتواند باعث تغییر شکل فک شود؟
بله، در برخی موارد، دندانهای عقل میتوانند باعث فشار بر روی استخوان فک و تغییر شکل آن شوند.
