دندان عقل به‌طور معمول در سنین 17 تا 25 سالگی در انتهای ردیف دندانهای هر فک رشد می‌کنند. این دندان‌ها به‌خاطر عدم وجود فضای کافی برای رشد، به‌طور معمول با مشکلاتی همراه هستند.
البته چنانچه فضای کافی برای رشد دندانهای عقل وجود داشته باشد به‌احتمال زیاد مشکلی برای‌تان ایجاد نکرده و نیازی به درمان نخواهند داشت. از سوی دیگر برخی افراد از درد، عفونت، ایجاد ناهماهنگی در دندان‌ها و… رنج می‌برند که در نهایت دندانپزشک جراحی دندان عقل را توصیه می‌کند.
در گذشته اجداد ما برای جویدن مواد غذایی سخت و خام، مانند گوشت و گیاهان فیبردار به دندان عقل نیاز داشتند، اما امروزه تکامل انسان‌ها و تغییر رژیم غذایی باعث کوچک شدن فک شده و این دندان‌ها دیگر جایی در دهان ما ندارند.
برخی دانشمندان بر این باورند که دندانهای عقل در حال تبدیل شدن به یک ساختار وستیجیال هستند که به‌مرور از ساختار ژنوم انسان حذف خواهند شد.
فواید دندان عقل چیست؟
دندان عقل درصورتیکه مشکلاتی مانند نهفتگی، درد و عفونت را ایجاد نکند، می‌تواند مفید واقع شود.
جایگزینی طبیعی دندانهای از دست رفته
در دوران پیشاتاریخ، انسان‌ها به‌خاطر نبود مراقبت‌ها دندانپزشکی و استفاده از رژیم غذایی سخت، به‌طور مکرر دندانهای خود را از دست می‌دادند.
در آن دوران‌ها دندان عقل به‌عنوان جایگزینی طبیعی برای دندانهای از دست رفته عمل می‌کرد. امروزه هم این دندان‌ها می‌توانند جایگزینی برای دندانهای از دست رفته باشند و نیاز به ایمپلنت یا پروتز دندانی را کاهش دهند. این موضوع یکی از مهم‌ترین فواید دندان عقل است.
بهبود در عملکرد جویدن
وجود دندانهای عقل برای افرادی که به مصرف غذاهای طبیعی و سبزیجات خام علاقه دارند، مفید خواهد بود. این رژیم غذایی به نیروی جویدن بالایی نیاز دارد و دندانهای عقل نقش مهمی در این فرایند برعهده خواهند داشت.
حفظ ساختار استخوان فک
یکی دیگر از فواید دندان عقل، کمک آن به حفظ ساختار استخوان فک است. پس از کشیدن دندان عقل، ناحیه استخوان فک زیر آن به‌مرور تحلیل می‌رود.
از این رو درصورتیکه دندان عقل به‌طور کامل روییده باشد و مشکلی برای دندانهای مجاور ایجاد نکند، با حفظ آن میتوان نیروی ناشی از جویدن را به استخوان فک منتقل و از تحلیل آن جلوگیری کرد.
قابل استفاده در درمان‌های دندانپزشکی
دندانهای عقل حاوی سلول‌های بنیادی هستند که می‌توانند برای ترمیم بافت‌های دندانی و سایر درمان‌های پزشکی به‌کار گرفته شوند. همچنین دندانهای عقل سالم، جایگزینی مناسب برای دندانهای از دست رفته هستند.
توزیع نیرو در فک
دندانهای آسیاب به‌مرور و با افزایش سن دچار ساییدگی میشوند. دندان عقل می‌تواند فشار و نیروی ناشی از جویدن را میان دندان‌ها تقسیم کرده و از وارد شدن نیروی بیش از حد به یک ناحیه جلوگیری کند.
انواع دندان عقل
دندان عقل براساس نحوه رویش، به انواع مختلفی تقسیم میشود. رویش و تعداد این دندان‌ها با توجه به خصوصیات ژنتیکی در هر فرد متفاوت بوده و می‌تواند پیامدهای مختلفی بر سلامت دهان و دندان داشته باشد.
دندان عقل کاملاً روییده
چنانچه دندانهای عقل به‌طور کامل از لثه خارج شده و موقعیت مناسبی در کنار دندان مجاور داشته باشند به آنها دندان عقل کاملاً روییده گفته میشود. این دندان‌ها مانند سایر دندانهای آسیابی می‌توانند مفید واقع شوند و به جویدن غذا کمک کنند.
دندانهای کاملاً رویش یافته درصورتیکه به دندان‌ها مجاور فشاری وارد نکنند و باعث انحراف آنها نشوند، نیازی به کشیدن نداشته و وجودشان مفید خواهد بود. البته تمیز کردن و مسواک زدن این دندان‌ها به‌خاطر قرارگیری در انتهای دهان، دشوار است و احتمال تجمع پلاک و خطر پوسیدگی آنها وجود دارد.
ازاین‌رو برای حفظ سلامت دندان‌ها و اجتناب از هزینه کشیدن دندان عقل باید بیش از گذشته به بهداشت دهان و دندان خود اهمیت دهید.
دندانهای عقل نیمه‌نهفته
درصورتیکه فضای کافی برای رشد دندان وجود نداشته باشد دندان عقل به‌صورت ناقص و تنها بخشی از آن از لثه سر بر می‌آورد. دندانهای عقل نیمه‌نهفته به‌خاطر شرایطی که دارند مشکلاتی برای سلامت دهان ایجاد می‌کنند.
دندان عقل نهفته
دندان عقل نهفته همانطور که از نامش پیداست به‌طور کامل در درون لثه به دام افتاده و نمی‌تواند رشد کند. این وضعیت به‌دلیل عدم وجود فضا در فک برای رشد دندان رخ می‌دهد.
دندانهای عقل نهفته براساس زاویه رشد می‌توانند شرایط مختلفی داشته باشند. این دندان‌ها ممکن است به سمت بیرون لثه متمایل شوند، به شکل عمودی بر دندان بالایی فشار وارد آورند یا به سمت ریشه دندان مجاور حرکت کنند.
مزایا و معایب دندان عقل
همانطور که پیش‌تر اشاره شد چنانچه دندان عقل به‌طور کامل رشد کرده و فضای کافی در فک وجود داشته باشد، نیازی به کشیدن آن نخواهد بود.
مزایا
- افزایش قدرت جویدن: درصورتیکه دندان عقل به‌درستی و کاملاً تراز رشد کرده باشد می‌تواند به دیگر دندان‌ها برای جویدن غذا کمک کند. این امر در شرایطی که دندانهای آسیاب دیگر به‌نحوی کارایی خود را از دست داده باشند، مفید خواهد بود.
- حفظ ساختار فک: برخی از افراد تراکم استخوان فک پایینی دارند. بنابراین کشیدن و از دست رفتن دندانهای عقل می‌تواند این مشکل را حادتر کند.
- جایگزینی طبیعی برای دندانهای از دست رفته: دندانپزشکان در برخی موارد خاص از دندانهای عقل به‌عنوان جایگزینی برای دندان آسیاب از دست رفته استفاده می‌کنند. دندان عقل سالم می‌تواند جایگزینی طبیعی برای ایمپلنت و بریج دندان باشد.
معایب
- نهفتگی و ایجاد فشار: به‌دلیل کمبود فضا در فک، دندان عقل به‌صورت نیمه نهفته رشد کرده یا کاملاً نهفته باقی می‌ماند. این شرایط باعث ایجاد ناهماهنگی در سایر دندان‌ها میشود.
- افزایش خطر پوسیدگی: دندانهای عقل به‌خاطر موقعیتی که در انتهای دهان دارند، به محلی مناسب برای تجمع باکتری‌ها و پلاگ‌ها تبدیل میشوند. همچنین تمیز کردن و مسواک کشیدن آنها دشوار است. ازاین‌رو پس از مدتی دچار پوسیدگی شده و احتمال بروز بیماری لثه را افزایش می‌دهند.
- درد و عفونت: دندانهای عقل نیمه رویش یافته، محلی برای به‌دام افتادن باقی‌مانده غذا و تجمع باکتری‌ها هستند که پس از مدتی درد، تورم و ایجاد عفونت را به‌دنبال خواهند داشت.
- ایجاد کیست: یکی از عوارض دندان عقل نهفته احتمال ایجاد کیست است که با درد شدید همراه بوده و به ریشه دندانهای مجاور آسیب می‌رساند.
در چه مواقعی برای کشیدن دندان عقل باید اقدام کرد؟
- درد شدید و ناراحتی مداوم: در برخی مواقع دندانهای عقل بر اعصاب، بافت لثه و دندانهای مجاور فشار وارد کرده و در نواحی فک، گوش، حتی سر و گردن ایجاد درد می‌کنند.
- عفونت و التهاب لثه: به‌طور معمول دندان نیمه نهفته باعث بروز عارضه پری‌کورونیت میشود. این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که بخشی از لثه بر روی دندان باقی مانده، یک فلپ لثه‌ای را ایجاد نماید. این شرایط می‌تواند با التهاب، بوی بد دهان، درد و آبسه چرکی همراه باشد.
- تشکیل کیست: کیست‌هایی که بر اثر دندان عقل نهفته به‌وجود می‌آیند با گذر زمان بزرگ‌تر شده و به استخوان فک، اعصاب و ریشه دندانهای مجاور آسیب خواهند رساند. درمان این پیامدها می‌تواند پیچیده و بسیار پرهزینه باشد.
- نامرتبی دندان‌ها: به‌طور معمول فضای کافی برای رویش دندانهای عقل در فک وجود نداشته و به دندانهای مجاور فشار زیادی وارد میشود. این نیرو می‌تواند موقعیت دندانهای جلویی را تغییر داده و ظاهری نامرتب ایجاد کند.
- مشکلات سینوسی: دندانهای عقل فک بالا در مجاورت سینوسها قرار دارند. رشد این دندان‌ها بر سینوسها تاثیر گذاشته و فرد را دچار مشکلاتی چون سر درد، گرفتگی بینی و درد مزمن سینوسی می‌کند.
بهترین کلینیک دندانپزشکی برای کشیدن دندان عقل در تهران
کشیدن یا جراحی دندان عقل فرایندی پیچیده است که موفقیت آن به تجربه و تخصص دندانپزشک بستگی دارد. با وجود کلینیک‌های دندانپزشکی متعدد در تهران یافتن بهترین گزینه امری چالش‌برانگیز است.
کلینیک دندانپزشکی باید دارای متخصصین مجرب و ماهر در زمینه جراحی دهان و فک باشد. همچنین برای تشخیص مشکلات از تجهیزات پیشرفته مانند تصویربرداری سه‌بعدی (CBCT) استفاده کند تا پزشک قادر باشد برنامه دقیقی برای درمان تدوین نماید.
همچنین استفاده از روش‌های درمانی بدون درد مانند بیحسی موضعی و آرام‌بخشی (سدیشن) از دیگر ویژگی‌های یک کلینیک خوب به‌شمار می‌رود. مراقبت‌های پس از درمان، از جمله ارائه دستورالعمل‌های دقیق، پشتیبانی‌های لازم و… نقش حیاتی در بهبودی سریع و بدون عارضه ایفا خواهند کرد.
کلینیک دندانپزشکی دکتر نازنین نوربخش با ارائه خدمات تخصصی، به‌عنوان یکی از بهترین گزینه‌ها برای کشیدن دندان عقل در تهران شناخته میشود.
سخن پایانی
با توجه به موارد یاد شده و بررسی‌های صورت گرفته، وجود دندان عقل در موارد نادر می‌تواند مفید باشد، اما در بیشتر مواقع حتی اگر دندان به‌صورت کامل و طبیعی روییده باشد، دچار پوسیدگی شده و ایجاد مشکل می‌کند.
ازاین‌رو به‌طور کلی ضرر دندانهای عقل بیشتر از منفعت‌شان است. در نتیجه توصیه میشود با کشیدن زودهنگام دندانهای عقل از بروز مشکلات بعدی جلوگیری نمایید.
سؤالات متداول
1. اگر دندانهای عقل درد نداشته باشند، میتوان آنها را نگه داشت؟
درصورتیکه دندان کاملاً روییده باشد، به دندانهای دیگر فشار وارد نکند و باعث عفونت نشود، میتوان آن را نگه داشت.
2. کشیدن دندان عقل دردناک است؟
این عمل تحت بیحسی انجام میشود تا درد و ناراحتی احساس نکنید. البته ناراحتی پس از کشیدن دندان با گذشت 3 تا 7 روز برطرف خواهد شد.
3. دندانهای عقل باعث سردرد یا مشکلات سینوسی میشوند؟
دندانهای عقل نهفته فک بالا به سینوسها فشار آورده و باعث ایجاد سردرد و احتقان میشوند.
4. دندانهای عقل در چه سنی باید کشیده شوند؟
سنین 16 تا 25 سالگی بهترین زمان برای کشیدن دندانهای عقل هستند.
