عکس CBCT در واقع نوعی رادیو گرافی اشعه X است که بجای تصویر دو بعدی یک تصویر سه بعدی (3D) به دندانپزشک میدهد که امکان برنامهریزی دقیقتر برای درمانهای ارتودنسی و کاشت ایمپلنت فراهم میکند. این رادیوگرافی زمانی توصیه میشود که تصویربرداری معمولی (OPG) کاربرد نداشته باشد.
در دنیای پرشتاب امروز، فناوری نقش بسیار مهمی در پیشرفت علم و بهبود کیفیت زندگی انسانها دارد. یکی از حوزههایی که این پیشرفتها به شکل چشمگیری در آن نمایان شده ، علم دندانپزشکی است.
اگرچه بسیاری از ما با تصاویر رادیوگرافی دندانپزشکی آشنا هستیم و آنها را بارها در مطب دندانپزشکان مشاهده کردهایم، اما فناوریهای نوینی مانند توموگرافی کامپیوتری مخروطی پرتو (CBCT) به کلی مفاهیم سنتی تصویربرداری دندانپزشکی را دگرگون کرده است.
عکس CBCT دندان، که به یکی از ابزارهای اصلی در تشخیص و برنامهریزی درمانهای دندانپزشکی تبدیل شده، امکان تصویربرداری سهبعدی از ساختارهای دهانی را فراهم میکند و به پزشکان این امکان را میدهد تا با دقتی بینظیر به بررسی وضعیت دندانها، بافتهای نرم، مسیرهای عصبی و استخوانهای فک بپردازند.
عکس CBCT دندان به چه روشی انجام میشود؟
عکس CBCT دندان، یک روش پیشرفته در تصویربرداری دندانپزشکی است که به دندانپزشکان امکان میدهد تصاویر سهبعدی دقیقی از ساختارهای دهانی و فکی تهیه کنند.
آمادهسازی و قرارگیری بیمار
در ابتدای فرآیند تصویربرداری CBCT، بیمار باید به درستی در دستگاه قرار گیرد. بیمار در مرکز دستگاه CBCT قرار میگیرد و بسته به طراحی دستگاه و ترجیحات پزشک میتواند در حالت نشسته یا ایستاده باشد.
یکی از مهمترین بخشهای این مرحله، تثبیت سر بیمار است. از ابزارهای تثبیتکننده مانند تکیهگاههای سر و چانه استفاده میشود تا سر بیمار در طول تصویربرداری بهطور کامل بیحرکت بماند. این تثبیتکنندهها نقش مهمی در جلوگیری از هرگونه حرکت ناخواسته دارند.
اجرای اسکن
با تثبیت بیمار در موقعیت مناسب، مرحله اصلی اسکن آغاز میشود. دستگاه CBCT به گونهای طراحی شده که به صورت ۳۶۰ درجه به دور سر بیمار میچرخد و در حین این چرخش، تصاویر دوبعدی متعددی از زوایای مختلف ثبت میکند.
این تصاویر با دقت بالا و حداقل تغییر شکل ثبت میشوند تا اطلاعات کاملی از ساختارهای دهانی و فکی به دست آید. نکته حائز اهمیت این است که تمامی این مراحل تنها در چند ثانیه انجام میگیرد و نیاز به همکاری طولانی مدت بیمار ندارد.
پردازش تصاویر
پس از ثبت تصاویر، مرحله پردازش دادهها و ایجاد تصویر سهبعدی آغاز میشود. دادههای جمعآوریشده از تصاویر دوبعدی توسط نرمافزارهای پیشرفته مورد پردازش قرار میگیرند. این نرمافزارها با استفاده از الگوریتمهای خاص، تصاویر دوبعدی را به یک مدل سهبعدی تبدیل میکنند که میتوان از زوایای مختلف آن را مشاهده و تحلیل کرد.
این مدل سهبعدی به دندانپزشک اجازه میدهد تا با دقت بیشتری وضعیت دندانها، استخوانها و سایر ساختارهای دهانی را بررسی کند. دندانپزشک میتواند بر روی بخشهای خاصی از تصاویر زوم کند، فاصلهها را اندازهگیری کرده و آناتومی دهان را با جزئیات بیشتری تحلیل نماید.
کاربردهای عکس CBCT دندان چیست؟
عکس رادیوگرافی CBCT میتواند بطور کامل و دقیق، اطلاعات ساختار توده استخوانی فک، مسیرهای عصبی، ساختار دهان، استخوان فک بالا و پایین، سینوس، حفره بینی و بافتهای نرم دهان و دندان در اختیار جراحان و دندانپزشکان قرار دهد.
کاربردهای عکس CBCT عبارتند از:
- برنامهریزی جراحی برای دندانهای نهفته
- بررسی قوام و دنسیتی استخوان
- کاشت دقیق ایمپلنت دندان
- تشخیص اختلال مفصل گیجگاهی فکی (TMJ)
- ارزیابی فک، سینوسها، کانالهای عصبی و حفره بینی
- تشخیص، اندازهگیری و درمان تومورهای فک، دهان و صورت
- تعیین جهت دندان و ساختار استخوان فک
- تعیین محل منشأ درد یا آسیبشناسی بیماری دندان
- تجزیه و تحلیل سفالومتری
- برنامهریزی قبل از انجام جراحی ترمیمی
آمادگی برای انجام اسکن CBCT
در حالی که آمادگی برای اسکن CBCT بسیار ساده است، رعایت چند نکته مهم میتواند به دقت و ایمنی این فرایند کمک کند.
- عدم همراه داشتن اشیاء فلزی
پیش از انجام اسکن، باید تمام اشیاء فلزی مانند جواهرات، عینک، سمعک و تجهیزات دندانی را از خود دور کنید. اشیاء فلزی فرایند تصویربرداری را دچار اختلال میکنند.
- پزشک را در جریان شرایط خود قرار دهید
چنانچه باردار هستید، تحت پرتودرمانی میباشید یا هر بیماری دیگری دارید که ممکن است بر انجام اسکن تاثیر بگذارد، حتما به دندانپزشک خود اطلاع دهید.
- پیروی از دستورالعملهای دندانپزشک
در برخی موارد، دندانپزشک از شما میخواهد که قبل از اسکن، دهان خود را با دهانشویه شستشو کنید یا این که در طول اسکن اقداماتی را انجام دهید.
مهمترین کاربردهای رادیولوژی دندان CBCT
اسکن CBCT بهدلیل توانایی بالای آن در ارائه تصاویر سهبعدی دقیق، کاربردهای متعددی در تشخیص و برنامهریزی درمانهای دندانپزشکی دارد. در برنامهریزی ایمپلنتهای دندانی، عکس CBCT امکان اندازهگیری دقیق تراکم، عرض و ارتفاع استخوان فک را فراهم میکند که دندانپزشک را قادر میسازد تا بهترین موقعیت و زاویه را برای قرار دادن ایمپلنتها انتخاب کند و از آسیب به ساختارهای حیاتی مانند اعصاب و سینوسها جلوگیری شود.
در ارتودنسی، عکس CBCT دندان برای ارزیابی موقعیت دندانها، ریشهها و هماهنگی فکها به کار میرود و برنامهریزی دقیقتری برای درمانهایی مانند بریسها فراهم میکند. همچنین، در حوزه اندودنتیکس، عکس CBCT دندان در تشخیص و درمان مشکلات پیچیده ریشهها، مانند ترکها و شکستگیها، نقش حیاتی دارد و دندانپزشک را قادر میسازد تا با دقت بیشتری به درمان ریشه بپردازد و از موفقیت درمان اطمینان یابد.
جراحی دهان و فک و صورت
عکس CBCT دندان در جراحیهای دهان، فک و صورت نیز بهعنوان یک ابزار ضروری برای برنامهریزی دقیق عملهای جراحی استفاده میشود. این فناوری به جراحان امکان میدهد که قبل از انجام جراحی، تمامی جزئیات ساختاری فک و صورت را با دقت بررسی کنند. از جمله کاربردهای رایج CBCT در این حوزه میتوان به جراحی دندان عقل، کاشت ایمپلنت، بازسازی فک و درمان اختلالات مفصل گیجگاهی فکی (TMJ) اشاره کرد.
کاربرد در پریودنتیکس
در حوزه پریودنتیکس، عکس CBCT دندان به ارزیابی میزان تحلیل استخوان و وضعیت استخوانهای فک در بیماران مبتلا به بیماریهای پریودنتال کمک میکند. این تصاویر به دندانپزشک امکان میدهند که با دقت بیشتری وضعیت استخوانها را بررسی کرده و برنامههای درمانی مناسبی مانند پیوند استخوان یا جراحیهای پریودنتال را پیشنهاد دهند.
اهمیت استفاده از عکس CBCT برای ایمپلنت دندان
موفقیت در کاشت ایمپلنت به دقت و صحت برنامهریزی اولیه بستگی دارد. اینجاست که عکس CBCT دندان نقش حیاتی خود را ایفا میکند.
دقت در کاشت ایمپلنت
یکی از مهمترین مزایای استفاده از عکس CBCT دندان، دقت بالای آن در تعیین موقعیت مناسب برای قرار دهی ایمپلنت است. تصاویر CBCT نمای کاملی از استخوان فک ارائه میدهند که به دندانپزشک اجازه میدهد کیفیت و کمیت استخوان موجود را ارزیابی کند.
این ارزیابی برای تعیین اندازه و نوع مناسب ایمپلنت بسیار حیاتی است. در مواردی که استخوان فک به اندازه کافی برای حمایت از ایمپلنت وجود نداشته باشد، عکس CBCT میتواند به تشخیص دقیق نیاز به پیوند استخوان یا سایر مداخلات پیش از جراحی کمک کند.
جلوگیری از عوارض
یکی از مهمترین چالشها در جراحی ایمپلنت، جلوگیری از آسیب به ساختارهای آناتومیکی حیاتی مانند اعصاب یا سینوسها است. آسیب به این ساختارها میتواند منجر به عوارض جدی و غیرقابل جبرانی شود.
اسکن CBCT به دندانپزشکان کمک میکنند تا نقشهبرداری دقیقی از این ساختارها انجام دهند. از این رو میتوانند ایمپلنتها را بهطور دقیق در موقعیتی قرار دهند که هیچگونه آسیبی به اعصاب یا سینوسها وارد نشود.
بهبود نتایج درمانی
استفاده از عکس CBCT دندان در برنامهریزی ایمپلنت، فرایند کاشت را به سطح بالاتری از دقت و کارایی میرساند. اطلاعات دقیق حاصل از این تصاویر، تضمینکننده قرارگیری ایمپلنت در بهترین موقعیت ممکن از نظر عملکردی و زیباییشناختی است.
مزایای عکس CBCT دندان چیست؟
مهمترین مزایای عکس CBCT دندان عبارتند از:
- میزان تشعشعات پراکنده را کاهش داده و در نهایت تصویری دقیق ارائه میدهد.
- به دلیل ارائه جزییات دقیق، انجام آن برای کاشت ایمپلنت ضروری است و به موفقیت درمان هایی چون ارتودنسی و جراحی های دهان و دندان کمک شایانی می کند.
- بدون درد، غیرتهاجمی و بسیار دقیق است.
- به صورت همزمان از استخوان فک و بافت نرم تصویربرداری میکند.
- پس از اتمام عکسبرداری، اثر هیچ پرتویی در بدن بیمار باقی نمی ماند.
- طیف گستردهای از زوایا و نماهای مختلف دندان و فک را ثبت می کند.
آیا رادیوگرافی CBCT عوارض دارد؟
با وجود مزایای بسیار عکس CBCT، ممکن است شما نگران عوارض این نوع تصویربرداری از دهان و دندان باشید.
توجه داشته باشید که انجام رادیوگرافی CBCT هیچ گونه عارضه ای ندارد. مگر در شرایط خاص که این موضوع برای تمام رادیوگرافی ها صدق می کند. مثلا اگر باردار و یا در دوران شیر دهی هستید باید به پزشکتان اطلاع دهید.
همچنین عکسبرداری CBCT باید توسط دندانپزشک بصورت دقیق تجویز شود و اگر نیاز به تکرار باشد باید در بازه زمانی و با فاصله مشخص، انجام گیرد تا میزان پرتو های دریافتی بدن شما به حداقل کاهش یابد.
عکس سی بی سی تی تا چه زمان قابل استفاده است؟
عکس CBCT دندان برای چند ماه تا چند سال قابل استفاده است. اعتبار این تصاویر به تغییر آناتومی دندانها یا اسکلت فک بیمار بستگی دارد.
- ثبات ساختارهای دندانی: برای مواردی مانند ایمپلنتهای دندانی، اگر ساختار استخوان ثابت بماند، میتوان از عکس CBCT دندان حتی تا یک سال بعد برای برنامهریزی استفاده کرد. با اینحال، اگر تغییرات قابلتوجهی در سلامت یا ساختار دندانها رخ دهد، ممکن است نیاز به اسکن مجدد باشد.
- نظارت و پیگیری: در مواردی مانند درمانهای در حال انجام یا نظارت بر شرایطی مانند اختلالات مفصل فک یا درمان ارتودنسی، نیاز است که تصاویر CBCT بهطور مکرر بهروز شوند تا تغییرات در آناتومی بیمار را نشان دهند.
سخن پایانی
اسکن CBCT یک ابزار قدرتمند است که تصاویر سهبعدی دقیقی را ارائه میدهد که برای تشخیص و برنامهریزی درمان در انواع روشهای دندانپزشکی و جراحی ضروری هستند. از ایمپلنتهای دندانی تا ارتودنسی، اطلاعات دقیقی که توسط عکس CBCT دندان ارائه میشود تضمین میکند که بیماران بهترین مراقبت ممکن را دریافت کنند.
آمادهسازی برای اسکن CBCT ساده است و این تصاویر برای مدت طولانی قابل استفاده هستند. از این رو یک منبع ارزشمند برای درمانهای دندانپزشکی در پرونده بیمار محسوب میشوند.
سوالات متداول
آیا اسکن CBCT ایمن است؟
بله، اسکنهای CBCT با استفاده از از اشعه ایکس با دوز پایین در زمان بسیار کوتاه انجام میشود. از این رو قرار گرفتن در معرض تابش را به حداقل میرساند.
اسکن CBCT چقدر طول میکشد؟
یک اسکن CBCT معمولا کمتر از یک دقیقه زمان میبرد تا کامل شود.
آیا میتوانم قبل از اسکن CBCT غذا بخورم؟
بله، هیچ محدودیت غذایی قبل از اسکن CBCT وجود ندارد.
آیا اسکن CBCT دردناک است؟
خیر، اسکن CBCT غیر تهاجمی و بدون درد است. فقط باید در حین اسکن، بیحرکت بمانید.
ایمپلنت به عکس CBCT دندان نیاز دارد؟
الزامی ندارد، اما عکس CBCT دندان به شدت برای برنامهریزی ایمپلنت توصیه میشود. این اسکن تصاویر سهبعدی دقیقی ارائه میدهد، که به قرار دادن دقیق ایمپلنت کمک میکنند.
