سرطان دهان: خطرات، علائم و پیشگیری

سرطان دهان یا Oral Cancer نوعی از بیماری سرطان است که می‌تواند در هر ناحیه‌ای از دهان رخ دهد. این نوع بیماری، ششمین سرطان شایع در جهان است و سالانه حدود 600 هزار مورد جدید تشخیص داده می‌شود. سرطان دهان زمانی رخ می‌دهد که سلول‌های دهان دچار جهش شده و به‌طور غیرطبیعی تکثیر می‌شوند. این سلول‌ها به تومور تبدیل شده و به بافت‌های اطراف و در موارد بسیار وخیم به سایر قسمت‌های بدن حمله می‌کنند.

این سرطان بیشتر در افراد بالای 60 سال رخ می دهد و اولین ناحیه ای را که تحت تاثیر قرار می دهد، لب‌ها، اولین قسمت های زبان، سقف دهان و کام دهان می باشد. با توجه به اهمیت این موضوع، در این مطلب قصد داریم به علائم سرطان دهان و روش های پیشگیری از آن بپردازیم. پس با ما همراه باشید.

سرطان دهان چیست؟

سرطان دهان یا Oral cancer ابتدا به شکل توده یا زخمی در دهان دیده می‌شود. تفاوت این زخم با سایر زخم‌ها این است که از بین نمی‌رود. طبق آمار انجمن سرطان آمریکا به طور میانگین حدود 50000 نفر در ایالات متحده سالانه به این نوع سرطان مبتلا می‌شوند که 70 درصد این جمعیت را مردان تشکیل می دهند.

از هر 100000 نفر، حدود یازده نفر در طول زندگی خود مبتلا به سرطان در دهان می شوند. مردان بیشتر از زنان در معرض ابتلا به این نوع سرطان هستند. همچنین احتمال ابتلا به این سرطان در افراد سفید پوست بیشتر از سایر افراد است. این نوع سرطان اگر به موقع تشخیص داده نشود و به درمان آن پرداخته نشود، می تواند خطر بسیار بزرگی برای زندگی افراد محسوب شود.

به طور کلی سرطان های مربوط به دهان عبارتند از:

سرطان های لب، زبان، گونه ها، کف دهان، کام سخت و نرم، سینوس ها و حلق (گلو).

سرطان اورال در واقع نوعی از سرطان است که داخل دهان شما را درگیر می کند. این سرطان در ابتدا می تواند در لب ها یا در دهان شما مانند لکه های سفید یا زخم هایی که خونریزی می کنند، ظاهر شود. در صورت درمان نشدن، سرطان می تواند در سراسر دهان و گلو و سایر نواحی سر و گردن گسترش یابد. 

اگر به موقع متوجه وجود سرطان شویم، درمان آن برای پزشکان بسیار آسان‌تر است. با این حال، بیشتر افراد زمانی متوجه بیماری‌های دهان و دندان خود می‌شوند که بیماری بسیار پیشرفت کرده است. اگر به طور مداوم به دندانپزشک یا پزشک مراجعه کنید، در صورت بروز علائم سرطان دهان، به موقع متوجه این بیماری خواهید شد و به طور حتم نتیجه بسیار بهتری جهت درمان، دریافت خواهید کرد.

عکس سرطان دهان و زبان

عکس‌های سرطان دهان و زبان می‌توانند ابزاری مهم برای افزایش آگاهی از این بیماری و تشویق افراد به معاینه دهان خود برای علائم باشند.

زخم، برآمدگی یا ضایعه بر روی لب که برطرف نمی‌شود، ممکن است نشانه سرطان لب می‌باشد.

سرطان زبان می‌تواند باعث ایجاد برجستگی یا لکه‌های قرمز یا سفید بر روی زبان شود.

سرطان بر سطوح داخلی دهان و لثه تاثیر می‌گذارد.

اشکال مختلف سرطان دهان چیست؟

سرطان دهان اصطلاحی کلی است که انواع سرطان‌های ایجاد شده در ناحیه دهان و حلق را در بر می‌گیرد. این سرطان‌ها می‌توانند لب‌ها، زبان، لثه‌ها و پشت حلق را درگیر کنند. علائم، درمان و پیش‌آگهی بیماری به محل ایجاد سرطان و نوع سلول‌های درگیر بستگی دارد. به‌طور کلی در علم پزشکی این نوع عارضه بر اساس سلول‌هایی که در آن‌ها سرطان ایجاد می‌شود، طبقه‌بندی می‌گردد.

کارسینوم سلول سنگفرشی (Squamous Cell Carcinoma)

کارسینوم سلول سنگفرشی، شایع‌ترین سرطان دهان است. تومورهای این سرطان در سلول‌های نازک سنگفرشی که دهان و حلق را می‌پوشانند، ایجاد می‌شوند. در مراحل اولیه، این عارضه با جراحی و رادیوتراپی قابل درمان است. اگرچه این سلول‌های سرطانی ممکن است به لایه‌های عمیق‌تر بافت‌های اطراف حفره دهان گسترش یابند.

کارسینوم verrucous

رشد این سرطان کند است و معمولا گسترش نمی‌یابد. علائم شایع کارسینوم verrucous عبارتند از بوی بد دهان، درد و مشکل در بلع هستند.

سرطان غدد بزاقی کوچک (Minor Salivary Gland Carcinoma)

این نوع سرطان نیز نسبتا نادر است و بیشتر در دهان ایجاد می‌شود. همچنین ممکن است در کام نرم، سینوس‌ها یا حنجره نیز رخ دهد.

لنفوم (Lymphoma)

لنفوم نوعی سرطان است که سیستم لنفاوی را درگیر می‌کند. اگرچه بروز آن در حفره دهان رایج نیست، اما گاهی اوقات ممکن است لنفوم در بافت‌های نرم دهان یا فک ایجاد شود.

ملانوم مخاطی (Mucosal Melanoma)

ملانوم‌های مخاطی تومورهای قهوه‌ای یا سیاه رنگی هستند. اندازه متوسط آن‌ها حدود ۴ سانتی‌متر است. این نوع سلول‌های سرطانی نسبتا نادر هستند. خونریزی و برآمدگی شایع‌ترین علائم این نوع سرطان می‌باشند.

سرطان دهان از نظر ناحیه ابتلا نیز به انواع مختلفی تقسیم می‌شود.

سرطان لب

زخم ماندگار بر روی لب که خوب نمی‌شود، می‌تواند نشانه سرطان لب باشد. مهمترین عوامل ایجاد سرطان لب عبارتند از نور خورشید، مصرف دخانیات و مصرف زیاد الکل و… هستند.

سرطان زبان

سرطان زبان ممکن است با عفونت ویروس پاپیلوم انسانی (HPV)، سیگار کشیدن و مصرف زیاد الکل مرتبط باشد.

سرطان گونه داخلی

سرطان مخاط گونه (داخل گونه) نوعی سرطان است که در بافت مخاط که داخل گونه‌ها را پوشانده ایجاد می‌شود.

سرطان کف دهان

این سرطان اغلب با آفت دهان اشتباه گرفته می‌شود. سرطان کف دهان تومورهایی هستند که در ناحیه زیر زبان ایجاد می‌گردند.

سرطان لثه

سرطان لثه در سلول‌های خط لثه شروع می‌شود و به مرور لثه‌های بالا یا پایین را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

سرطان کام سخت

این سرطان قسمت جلوی سقف دهان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. مصرف الکل، عدم رعایت بهداشت دهان و عفونت HPV از عوامل بروز سرطان کام سخت هستند.

سرطان اوروفارنکس (حلق)

این نوع سرطان، حلق میانی شامل کام نرم، لوزه‌ها، دیواره‌های جانبی و پشتی حلق و پشت زبان را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

علائم سرطان دهان و گلو

سرطان گلو ممکن است در ابتدا هیچ علائمی نداشته باشد.

• غدد لنفاوی متورم (fadenopati): این غده‌های کوچک در گردن، زیر بغل و سینه قرار دارند و بخشی از سیستم ایمنی بدن هستند. تورم بدون درد غدد لنفاوی در گردن می‌تواند نشانه سرطان گلو باشد.
• توده‌های بدون درد در گردن: این توده‌ها ممکن است در یک سمت گردن احساس شوند.

به خاطر داشته باشید که هر گونه گلودرد یا تورم غیر معمول باید توسط پزشک بررسی شود. پزشک می‌تواند علت علائم را تشخیص دهد و در صورت لزوم اقدامات درمانی را آغاز کند.

آیا سرطان دهان کشنده است؟

سرطان دهان حدود 50 درصد از افراد مبتلا را به کام مرگ می‌کشاند. این آمار تکان دهنده، عمدتا به‌دلیل تشخیص دیرهنگام این بیماری است. در مراحل پیشرفته، درمان سرطان دشوارتر شده و احتمال زنده ماندن بیمار به طور قابل توجهی کاهش می‌یابد. در صورت تشخیص زودهنگام، سرطان دهان به‌طور قابل‌توجهی قابل درمان است.

تشخیص زودهنگام به معنای یافتن سرطان در مراحل اولیه آن، زمانی که تومور کوچک بوده و به بافت‌های اطراف سرایت نکرده، می‌باشد. در این مرحله، درمان‌های مختلفی مانند جراحی، پرتودرمانی و شیمی‌درمانی با موفقیت بیشتری می‌توانند سرطان را از بین ببرند و احتمال زنده ماندن بیمار را به‌طور چشمگیری افزایش دهند.

سرطان دهان، کابوسی است که می‌تواند زندگی را تحت‌الشعاع قرار دهد. این بیماری خطرناک با اقدامات پیشگیرانه قابل مهار است.

معاینات منظم دهان و دندان: معاینات دوره‌ای توسط دندانپزشک، فرصتی برای تشخیص زودهنگام ضایعات دهانی و اقدام به موقع است.

• ترک سیگار و مصرف دخانیات

ترک سیگار، گامی بلند در جهت پیشگیری از این بیماری است.

• کاهش مصرف الکل

مصرف بیش از حد الکل، خطر ابتلا به سرطان را به‌طور قابل توجهی افزایش می‌دهد.

• رژیم غذایی سالم

مصرف میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل، سرشار از آنتی‌اکسیدان‌ها، به تقویت سیستم ایمنی و پیشگیری از سرطان کمک می‌کند.

• درمان ریشه دندان

عفونت‌های دندانی درمان نشده، به خصوص در ریشه دندان، می‌توانند خطر ابتلا به سرطان دهان را تا 20% به دلیل انتشار زیاد باکتری ها افزایش دهند. به همین دلیل توصیه می‌شود تا درمان ریشه دندان خود را به موقع انجام دهید.

• کشیدن دندان عقل نهفته

دندان‌های عقل نهفته که به درستی در دهان قرار نگرفته‌اند باعث تشکیل کیست شود، و عدم خروج و تخلیه کیست می‌توانند منجر به تومور و افزایش خطر ابتلا به سرطان شوند. بنابراین زودتر به فکر کشیدن دندان عقل خود باشید.

• بهداشت دهان و دندان

مسواک زدن دو بار در روز، نخ دندان کشیدن و استفاده منظم از دهانشویه، به حفظ بهداشت دهان و دندان و پیشگیری از سرطان کمک می‌کند.

فرق آفت و سرطان دهان چیست؟

آفت دهان و سرطان دهان، دو ضایعه متفاوت هستند که می‌توانند در دهان ایجاد شوند. گاهی اوقات تشخیص این دو ضایعه به‌دلیل ظاهر مشابه دشوار است.

تشخیص دقیق نوع ضایعه دهانی تنها توسط دندانپزشک امکان‌پذیر می باشد. دندانپزشک از طریق معاینه دهان و در صورت نیاز بیوپسی، می‌تواند نوع ضایعه را تعیین کند. بیوپسی قطعی‌ترین روش برای تشخیص سرطان است. آفت دهان معمولا نیازی به درمان خاصی ندارد و به مرور زمان خود به خود بهبود می‌یابد.

آفت دهان اغلب با درد همراه می‌باشد. در حالی که سرطان دهان در مراحل اولیه بدون درد است. همچنین آفت دهان به‌طور معمول طی دو هفته به‌طور خود به خود از بین می‌رود، اما ضایعات سرطانی از بین نمی‌روند و با گذشت زمان گسترش می‌یابند.

سرطان دهان چگونه بر بدن تاثیر می گذارد؟

این نوع سرطان علاوه بر دهان، حلق افراد را تحت تاثیر خود قرار می دهد. سرطان دهان، به عنوان سرطان اوروفارنکس شناخته می ‌شود و مناطقی از زبان، سقف دهان و بخش میانی گلو را در برمی ‌گیرد که وقتی دهان کاملاً باز است، به راحتی قابل مشاهده خواهد بود.

علت بروز سرطان دهان چیست؟

سرطان دهان از سلول ‌های سنگفرشی حفره دهان شما نشأت می‌گیرد. این سلول ‌های سنگفرشی به شکل مسطح می باشند و زمانی که زیر میکروسکوپ مشاهده می ‌شوند، شبیه به فلس ماهی هستند.

سلول های سنگفرشی طبیعی هنگامی سرطانی می شوند که DNA آنها تغییر کند و سلول ها آغاز به رشد و تکثیر کنند. در طی زمان، این سلول های سرطانی می توانند، نواحی دیگر داخل دهان و سپس سایر نواحی سر و گردن و بدن را درگیر کنند.

چه افرادی بیشتر در معرض مبتلا به Oral cancer می‌باشند؟

حدود 75 درصد از افرادی که به سرطان دهان مبتلا می شوند عادات زیر را دارند:

• سیگار، سیگار برگ یا پیپ مصرف می کنند.
• از محصولات تنباکوی بدون دود از جمله تنباکوی جویدنی، دیپ، انفیه یا قلیان استفاده می کنند.
• مصرف الکل بیش از حد.
• بدون استفاده از ضد آفتاب، زمان زیادی در طول روز در معرض مستقیم نور خورشید قرار دارند.
• مبتلا به ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) باشند. برخی از سویه های HPV عوامل خطر اتیولوژیک برای کارسینوم سلول سنگفرشی اوروفارنکس (OSCC) هستند. 
• سابقه خانوادگی.

در نظر داشته باشید که حدود 25 درصد از موارد وجود سرطان در دهان برای افرادی رخ می ‌دهد که سیگار نمی‌کشند و تنها گاهی اوقات الکل مصرف می‌ کنند. این نکته بسیار مهم است که در برخی افراد، این نوع سرطان به دلیل عوامل دیگری مانند عفونت‌ های ویروسی، تغذیه نامناسب، ترمیم های دهانی ناصحیح و یا عوامل ژنتیکی رخ می ‌دهد. بنابراین، علاوه بر سیگار و مصرف الکل، باید به عوامل دیگری نیز توجه کنید که ممکن است در ابتلا به سرطان نقش داشته باشند.

علائم سرطان دهان چیست؟

سرطان دهان شاخصه های متعددی دارد که ممکن است با مشکلات متداول یا تغییرات در دهان اشتباه گرفته شود. به عنوان مثال، ممکن است لکه ‌هایی در داخل دهان خود مشاهده کنید که نمی ‌توانید آن ‌ها را بخراشید. این لکه ‌ها ممکن است علائم اولیه سرطان باشند.

شایع ترین علائم سرطان در دهان عبارتند از:

• تورم یا ضخیم شدن بافت دهان.
• توده یا برجستگی.
• لکه های زبر.
• پوسته های موجود روی لب، ، گونه ، لثه یا سایر نواحی داخل دهان.
• وجود لکه های سفید مخملی شکل، قرمز یا خالدار در دهان.
• خونریزی غیر منتظره در دهان.
• احساس ناخوشایند از این که چیزی در پشت گلو شما گیر کرده است.
• وجود مشکل در جویدن و بلعیدن.
• ایجاد مشکل در هنگام حرف زدن یا حرکت دادن فک و زبان.
• گرفتگی صدا یا تغییر صدا.
• تورم یا درد در فک شما. اگر از دندان مصنوعی استفاده می کنید، ممکن است قرار دادن آنها ناراحت کننده یا سخت باشد.
• کاهش وزن چشمگیر.
• بوی بد دهان مزمن.
• بی حسی، درد یا حساسیت در صورت و گردن یا در دهان شما که بدون علت ظاهری رخ می دهد.

اگر متوجه هر یک از این تغییرات شدید، بلافاصله با دندانپزشک یا متخصص مراقبت های بهداشتی خود تماس بگیرید.

علائم فوق به صورت لکه هایی در دهان و گلو ظاهر می شوند، اما رنگ های متفاوتی دارند. به عنوان مثال:

لکوپلاکیا: این لکه ‌های سفید یا خاکستری در دهان یا گلو ایجاد می شوند که در برخی موارد ممکن است ضایعه پیش از وجود سرطان در دهان باشند.

اریتروپلاکیا: لکه های قرمز رنگی که کمی برجسته یا صاف هستند. این لکه ها ممکن است هنگام خراشیدن خونریزی کنند.

اریترو لکوپلاکیا: این لکه ها قرمز و سفید هستند.

روش های تشخیص سرطان دهان 

دندانپزشک ممکن است در طی معاینه، متوجه علائم غیر طبیعی در دهان بیمار شود. در اولین مرحله آزمایش غربالگری سرطان را برای بیمار انجام می دهد. پس از آن شما را به یک جراح فک و صورت، یا متخصص گوش، حلق و بینی (ENT) ارجاع می دهد. 

به طور کلی مراحل روش های تشخیص این نوع سرطان عبارت هستند از:

• معاینه فیزیکی: پزشک با دقت داخل دهان شما را معاینه می کند، ممکن است اطراف دهان را لمس کند. همچنین، سر، صورت و گردن شما را جهت تشخیص علائم احتمالی سرطان معاینه خواهد کرد. پس از مشاهده عکس سرطان دهان، پزشک معالج درمان خود را آغاز می کند.

• بیوپسی خراش یا سیتولوژی لایه‌ برداری: پزشک از یک برس یا کاردک کوچک جهت آرام خراش دادن ناحیه مورد نظر استفاده می ‌کند تا سلول‌ های مورد بررسی برای سرطان را بدست آورد.

• بیوپسی برشی جهت تشخیص سرطان : پزشک قطعات کوچکی از بافت را برمی ‌دارد تا سلول‌ ها را جهت بررسی سرطان آزمایش کند.

• مشاهده غیرمستقیم گلو و حنجره: پزشک از یک آینه کوچک روی یک دسته نازک و بلند استفاده می ‌کند تا انتهای گلو، ته زبان و بخشی از حنجره شما را معاینه کند.

• مشاهده مستقیم گلو و حنجره: در صورت نیاز، پزشک ممکن است از آندوسکوپ (یک دستگاه با لوله انعطاف‌پذیر و دوربین) جهت بررسی قسمت هایی از گلو و دهان شما که با استفاده از آینه قابل مشاهده نیستند، استفاده کند.

روش های درمانی سرطان دهان

سرطان اورال نیز به همان روشی که بسیاری از سرطان‌ های دیگر درمان می ‌شوند، مورد درمان قرار می‌ گیرد. این درمان شامل جراحی برای برداشتن رشد توده های سرطانی است، و پس از آن از درمان‌ های پرتودرمانی و یا شیمی ‌درمانی (درمان‌های دارویی) جهت از بین بردن سلول ‌های سرطانی باقی ‌مانده استفاده می‌ شود.

پزشک معالج، چندین عامل را قبل از شروع درمان در نظر می گیرد. آن عوامل عبارتند از:

• نوع سرطان.
• میزان سرایت سرطان به سایر نقاط بدن.
• سلامت عمومی بیمار.
• سن بیمار.

برای جلوگیری از ابتلا به سرطان در دهان چه اقداماتی می توان انجام داد؟

سرطان دهان قابل پیشگیری است و با رعایت موارد زیر می توانید نقش موثری در پیشگیری از آن داشته باشید. 

• اگر از محصولات تنباکو مانند سیگار، قلیان یا حتی آدامس تنباکو استفاده می‌ کنید، سعی کنید از آن ها استفاده نکنید.
• اگر اهل نوشیدن الکل هستید، سعی کنید آن را به میزان معقول و با اعتدال بنوشید.
• به طور مداوم از ضد آفتاب استفاده کنید.
• واکسن ضد ویروسی زگیل تناسلی را بزنید.
• از یک رژیم غذایی متنوع و متعادل که شامل میوه ‌ها، سبزیجات و مواد غذایی سالم می باشد، استفاده کنید.
• به طور منظم جهت معاینه به دندانپزشک مراجعه کنید.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید.

• زخم در دهان یا لب که به مرور زمان خوب نمی‌شود
• ایجاد لکه‌های سفید یا قرمز در داخل دهان
• مشاهده تورم یا توده در دهان
• مشکل در بلع
• بی حسی یا احساس درد در دهان
• لق شدن دندان‌ها
• مشکل در صحبت کردن

سخن پایانی 

انجمن سرطان آمریکا توصیه می‌ کند که آزمایشات غربالگری سرطان دهان هر 3 سال یکبار برای افراد بالای 20 سال و سالانه برای افراد بالای 40 سال انجام شود. این آزمایشات غربالگری به صورت منظم و در دوره ‌های معین انجام می شود و در صورت تشخیص زود هنگام، می ‌تواند شانس درمان موفقیت‌آمیز را افزایش دهد.

با انجام این آزمایشات، افراد می‌ توانند به طور کامل از وضعیت سلامت دهان خود مطلع شوند و در صورت لزوم به تدابیر و درمان ‌های لازم روی آورند. به همین دلیل، رعایت آزمایشات غربالگری می ‌تواند در افزایش شانس درمان موفقیت‌ آمیز این سرطان تاثیرگذار باشد.

سوالات خود را در ارتباط با سرطان دهان در بخش کامنت بپرسید یا با کلینیک دندانپزشکی دکتر نوربخش تماس بگیرید.

سوالات متداول

آیا سرطان دهان به‌طور کامل بهبود می‌یابد؟

احتمال بهبودی کامل به عوامل مختلفی از جمله مرحله سرطان، محل تومور، سلامت کلی بیمار و پاسخ به درمان بستگی دارد. در مراحل اولیه، که سرطان به بافت‌های اطراف دهان گسترش نیافته، شانس بهبودی بسیار بالاست.

آیا سرطان دهان دردناک است؟

در مراحل اولیه، ممکن است سرطان هیچ علائمی نداشته باشد. با این‌حال، با پیشرفت بیماری، علائمی مانند درد، تورم، زخم، بی‌حسی و مشکل در بلع یا صحبت ایجاد می‌شوند.

سرطان دهان مرحله 1 چگونه است؟

ظاهر سرطان مرحله 1 می‌تواند بسته به محل تومور متفاوت باشد. به‌طور کلی، تومورهای مرحله 1 کوچک هستند (کمتر از 2 سانتی‌متر) و به بافت‌های اطراف دهان گسترش نیافته‌اند.

آن‌ها ممکن است به‌صورت زخم، برآمدگی یا ضایعات ضخیم روی مخاط دهان ظاهر شوند. در برخی موارد، تومورهای مرحله 1 ممکن است هیچ علائمی ایجاد نکنند و تنها در معاینه دهان توسط دندانپزشک تشخیص داده شوند.